Tiến vào dinh Độc Lập (*)

Ngày 31-3 vừa qua, hội đồng chỉ đạo biên soạn tổchức giới thiệu tập II thời kỳ 1954 -1975. Theo nhận xét của ban biên soạn, đây là thời kỳ lịch sử với nhiều biến động lớn, có ý nghĩa quyết định đến toàn thể cuộc kháng chiến của nhân dân ta suốt hơn 1 thế kỉ qua, kéo theo thắng lợi của ngày 30-4-1975 lịch sử.

Tập II (1954-1975) gồm 1.666 trang chia làm 4 chương mục lớn. Nhân kỉ niệm 36 năm giải phóng miền nam, thống nhất quốc gia, tạp chí trích giới thiệu chương 11:

Trân trọng giới thiệu.

Sư đoàn 6 và Sư đoàn 341 Quân đoàn 4 vào Biên Hòa(8 giờ sáng, ngày 30-4) chiếm Bộ Tư lệnh Quân đoàn 3 Sài Gòn, sân cất cánh Biên Hòa, Bộ Tư lệnh Sư đoàn 5 không quân, phát triển theo trục đường xe lửa dọc Quốc lộ 1 cũ vào Thủ Đức. Do cầu Ghềnh yếu, cơ giới khôngqua được, mũi thọc sâu của Quânđoàn 4 buộc phải vòng lại theoXa lộ Sài Gòn – Biên Hòa, theo sau Lữ đoàn xe tăng 203 Quân đoàn 2. Sư đoàn 7 Quân đoàn 4 sau khoảng thời gian đánh quân Sài Gòn chốt chặn ở Tam Hiệp, định tiến vào Sài Gòn, nhưng đã có nhà cung cấp bạnphía trước nên chuyển sang chiếmBộ Tư lệnh Thủy quân lục chiến(căn cứ Sóng Thần), căn cứ hải quân ở Tân cảng, Bộ Quốc phòng, cảng Bạch Đằng, Đài Phát thanh Sài Gòn.

Ở quận Bình Thạnh, một cán bộ phụ nữ (chị Ba Liễu) phát động nhân dân nổi dậy chiếm phường 13 xã Thạnh Mỹ Tây (9 giờ sáng, ngày 30-4). Quân dân tại chỗ khởi nghĩa quản lý toàn địa phận Bình Hòa, Thạnh Mỹ Tây. Lực lượnghọc sinh thị xã Gia Định cùng mũi tiên phong của Trung đoàn Gia Định 2 chiếm dinh tỉnh trưởng Gia Định.

Sư đoàn 325 Quân đoàn 2 vượt sông Cát Lái, vào giải phóng quận 9, Thủ Thiêm. Ở đây, nữ chiến sĩ biệt động Nguyễn Thị Diễm lãnh đạo quần chúng bủa vây, chiếm trụ sở quận 9.

Sư đoàn 3 Quân khu 5 sau khoảng thời gian giải phóng Vũng Tàu (lúc 9 giờ), cử một phòng ban phối hợp Đoàn 10 chặn bắt tàu xuồng tàn quân chạy trốn ở phía rừng Sác.

Đội hình thọc sâu của Quân đoàn 2 có Lữ đoàn xe tăng 203 Trung đoàn bộ binh 66, phối hợp làm nhiệm vụ dẫn đường có 1 đại đội đặc công của Trung đoàn đặc công 166 (do Phạm Duy Đô lãnh đạo), phát triển theo trục Xa lộ Sài Gòn – Biên Hòa. Trên đường hành tiến, khi đấu tranh diệt cụm quân Sài Gòn ở liên trường Thủ Đức, cán bộ, chiến sĩ trên xe 707 của Lữ đoàn 203 gan dạ hy sinh. Đoàn xe tăng vượt qua cầu Rạch Chiếc do Z23 Lữ đoàn đặc công biệt động 316 chốt giữ. Ở cầu Sài Gòn, Tiểu đoàn 4 Thủ Đức mới tái giành được đầu phía đông (7 giờ sáng ngày 30-4). Đầu phía tây, quân Sài Gòn khá đông (8 thiết giáp Ɱ.113 tăng Ɱ.41, 6 tàu chiến ở Tân cảng, bộ binh…). Hai xe tăng đứng đầu đội hình thọc sâu, khi tăng tốc vượt cầu bị xe tăng thọc sâu tổ chức hỏa lực diệt quân Sài Gòn ở đầu cầu phía tây. Tiểu đoàn trường tiểu đoàn xe tăng Ngô Văn Nhỡ hy sinh trên tháp pháo trong lúc lãnh đạo đội xe vượt cầu, Lữ đoàn phó Trần Minh Công thay. Để dập tắt các ổ hỏa lực hiểm ác của địch, Tiểu đoàn 9 (Trung đoàn 66) thuộc Sư đoàn 304 đã nổ súng tiêu diệt bọn co cụm ở gần ngôi chùa phía tây xa lộ. Pháo 85 của Trung đoàn 68 cùng với ĐKZ của Trung đoàn 66 bắn cháy 2 tàu chiến. Được hỏa lực pháo tiếp viện đắc lực, Trung đoàn 66 cùng với xe tăng của Lữ đoàn 203 đã đột phá qua cầu trong khoảng 30 phút.

10 giờ đội hình thọc sâu đã tới cầu Thị Nghè. 4 chiếc xe tăng quân Sài Gòn phục kích ở đây, chưa kịp hành động ngăn chặn đã bị các chiến sĩ quân Giải phóngdùng súng chống tăng bắn cháy.

Đội hình hàng trăm xe các loại của lực lượng thọc sâu ầm ầm tiến theo đường Hồng Thập Tự (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai).Lính Sài Gòn vội vàng vứt súng, cởibỏ quân phục tháo chạy.

Nhân dân lúc đầu có vài người lấp ló ở vỉa hè, rồi sau đó lần lượt chạy ào ra tung hô quân Giải phóng. Người người, lóp lớp như những đợt sóng tràn ngập mặt đường bám sát thành xe, bắt tay các anh bộ đội. Sĩ quan, chiến sĩ quân Giải phóng mang tay ra nắmlấy hàng nghìn, hàng vạn bàn taycủa đồng bào Sài Gòn. Vui mừng sung sướng, nhiều người nước mắt trào ra ướt đầm trên má (1).

Lực lượng Quân đoàn 2 tiếnvào Dinh Độc Lập theo 2 ngả:Hồng Thập Tự và đại lộ ThôngNhất (nay là đường Nguyễn ThịMinh Khai và Lê Duẩn).

Mũi đứng đầu tiến vào Dinh ĐộcLập gồm những chiếc xe tăng của Đại đội 4 Lữ đoàn xe tăng 203, tiếp sau này là một phòng ban của Trung đoàn bộ binh 66.

Chiếc xe tăng 483 đứng đầu Đại đội 4 xe tăng do Trung úy Đại đội trưởng Bùi Quang Thận lãnh đạo tiến vào, húc cánh trái cổng Dinh Độc Lập, nhưng đột nhiên chết máy phải tạm dừng; chiếc xe 390 do Trung úy Chính trị viên Đạiđội 4 Vũ Đăng Toàn lãnh đạo, tiếnlên húc đổ cánh cổng chính, tiến trước vào sân Dinh Độc Lập (2), sauđó là xe 843. Một chiếc xe Jeep củabiệt động giương cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng cũng tiến qua cổng.Nhiều xe tăng khác của Quânđoàn 2 tiếp tục tiến vào triển khaiđội hình xung quanh dinh.

Tổng thống, Nội các Sài Gòn đều đang ở tư thế chờ quân cách mạng vào sẵn sàng chấp thuận các điều kiện của bên cách mạng.Tổng trưởng thương mại và kỹnghệ Nguyễn Văn Diệp (nền tảng cách mạng) với băng vải trắng đón quân Giải phóng ở dưới lầu (3).

Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh hướng dẫn các lãnh đạo quân Giải phóng vào phòng họp, nơi Tổng thống Dương Văn Minhvà Nội các Sài Gòn đang chờ “bàngiao”, gồm các trung tá Nguyễn Tân Tài, Bùi Văn Tùng, Lữđoàn trưởng và Chính ủy Lữ đoàn xe tăng 203 thuộc Quân đoàn 2; Đại úy Phạm Xuân ThệTrung đoàn phó Trung đoàn 66 và một số cán bộ chiến sĩ khác.

Tại phòng họp Dinh Độc Lập lúc bấy giờ có đủ mặt Tổng thống, Phó Tổng thống, Thủ tướng và các bộ trưởng trong Nội các Sài Gòn. Tiếp sau mũi thọc sâu của Quân đoàn 2, lần lượt có mặt các cán bộ tình báo: Đại tá Nguyễn Ván Khiêm (Sáu Trí), Tô Văn Cang (đang mang nghĩa danh “lực lượng thứ ba” để tiếp cận Dương Văn Minh). Trong dinh có mặt một số chiến sĩ biệt động, an ninh T4, sinh viên, học viên. Các phóng viên có mặt trong, ngoài dinh có phóng viên người Đức Borries Gallasch, nhà báo Pháp De Mulder (người chụp hình các xe tăng húc cổng), phóng viên hãng Reuters…

Trước đó, lúc 9 giờ 30 các chiến sĩ Ban An ninh khu SàiGòn – Gia Định dưới sự lãnh đạo của Lê Thanh Vân (Sáu Ngọc)đã xuất hiện trên tầng 2 Dinh Độc Lập (4). Chánh võ phòng của Phủ Tổng thống, hướng dẫn Bùi Quang Thận (cùng Tiểu độ phó Trần Đức Tình) lên nóc dinh, hạ cờ ba sọc, giương cờ đỏ sao vàng. Lúc này là 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975.

Trả lời đề xuất của Dương Văn Minh “Chúng tôi xin bàn giao chính quyền cho Cách mạng”, Trung tá Chính ủy Lữđoàn xe tăng 203 Bùi Văn Tùngnói: “Các ông không còn gì đểbàn giao, chỉ có đầu hàng vôđiều kiện”.

Trong giờ phút lịch sử này,so với mọi chiến sĩ cách mạng,dân sự hay quân sự, tại chỗhay từ xa vào, mệnh lệnh của Tổ quốc, của nhân dân, cũng như tâm huyết của mỗi người là khắc phục triệt để một chínhquyền do Mỹ dựng lên và nuôidưỡng đã hơn 20 năm, giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, giành lại hòa bình, độclập thống nhất tổ quốc. Trên trí não như vậy, lực lượng thọc sâu của Quân đoàn 2 tiến vào Dinh Độc Lập đã chấp hành nghiêm mệnh lệnh của Bộ lãnh đạo chiến dịch, hoàn thiện xuất sắc nhiệm vụ.

Theo tường thuật của nhà báo Borries Gallasch và chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, Tổng thống Dương Văn Minh tỏ ra điềm tĩnh và giữ tư thế đúng mực (5).

Trung tá Bùi Văn Tùng mang tay ra bắt tay Dương Văn Minh và nói: “Ông Minh, chúng tôi muốn ông cùng chúng tôi đến ngay Đài Phát thanh kêu gọi quân đội đầu hàng hoàn toàn để không đổ máu nữa”. Dương Văn Minh nói: “Tôi đã tuyên bố đầu hàng rồi”. Tô Văn Cang thuyết phục: “Lúc nãy tuyên bố hàng mà chưa tiếp xúc với quân Giải phóng, còn bây giờ thì gặp nhau rồi nên tuyên bố lại”. Dương Vãn Minh tán thành (6).

Hai chiếc xe Jeep lần lượt rời Dinh Độc Lập để đến Đài Phát thanhởđường Nguyễn Bỉnh Khiêm, nơi Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 66 đang chiếm giữ. Trên xe đi trước (do chiến sĩ lái xe Đào Ngọc Vân lái) có Đại úy Phạm Xuân Thệ, Dương Văn Minh, Vũ Văn Mẫu. Trên xe đi sau (do nhà báo Hà Huy Đỉnh lái) có Bùi Văn Tùng, nhà báo Đức Borries Gal- lasch, và một luật sư.

Borries Gallasch tường thuật thời kỳ này như sau: “Chúngtôi đi vào phòng thu nhỏ trên lầumột… Chúng tôi ngồi bất động một lát. Tổng thống Dương Văn Minh và Chính ủy xe tăng Bùi Văn Tùng ngồi trên 2 chiếc ghế và tôi ngồi giữa họ tại một chiếc bàn nhỏ. Ông Tùng thảo văn kiện đầu hàng trên một mảnh giấy màu xanh…” (7).

Tuyên bố chấp thuận đầu hàng của Tổng thống Dương Văn Minh đã phát trên Đài Phát thanh là bản viết tay của Trung tá Chính ủy Lữ đoàn xe tăng 203, được chỉnh sửa vài lần và đã được Dương Văn Minh đọc để ghi vào băng.

“Tôi Đại tướng Dương Văn Minh, Tổng thống chính quyền Sài Gòn, kêu gọi quân lực Cộng hòa hạ vũ khí đầu hàng không điều kiện quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Tôi tuyên bố chính quyền Sài Gòn từ trung ương đến địa phương phải giải tán hoàn toàn”.

Vũ Văn Mẫu phát biểu tiếp theo: “Trong tinh thần hòa giải và hòa hợp dân tộc, tôi, Giáo sư Vũ Văn Mẫu, Thủ tướng, kêu gọi tất cả các tầng lớp đồng bào vui vẻ chào mừng ngày hòa bình của dân tộc, và trở lại sinh hoạt bình thường. Các nhân viên của các cơ quanhànhchính quay trở về vị trí cũ theo hướng dẫn của Chính phủ Cách mạng”.

Chính ủy Lữ đoàn xe tăng 203 Bùi Văn Tùng đọc lời chấp thuận đầu hàng: “Chúng tôi đại diện lực lượng quân Giải phóng miền Nam Việt Nam long trọng tuyên bố thành phố Sài Gòn đã được giải phóng hoàn toàn, chấp nhận sự đầu hàng không điều kiện của tướng Dương Văn Minh, Tổng thống chính quyền Sài Gòn”.

Các lời tuyên bố ấy được phát đi phát lại nhiều lần, xen kẽ là những tiếng nhạc, tiếng người trò chuyện, có cả tiếng người nước ngoài góp vào không khí bình ổn của Sài Gòn…и

(TríchLịch sử Nam bộ kháng chiến,tập II (1954-1975), Nxb Chính trị Quốc gia, 2010, tr.987 – 994)

(*) Tít tòa soạn đặt.

Chú thích:

(1) Hồi ký Nguyễn Hữu An, TưlệnhQuân đoàn2trongĐại thắngmùa Xuân 1975 qua những trang hồiký,Nxb. Quân đội Nhân dân,HàNội,2005, tr.455.

(2) Nhà báo Người Pháp de Mulder chụp bức ảnh xe 390 húc cổng Dinh Độc Lập và xe 843 kẹt ở cổng phụ bên trái.

(3)Borries Gallasch, Ho-Tschi- Minh Stadt (Tp Hồ Chí Minh),Nxb. Rovvhlt Verlag, 1975.

Nhà báo người Đức Borries Gallasch là phóng viên nước ngoài duynhất có mặt ở Dinh Độc Lập (một số phóng viên nước ngoài khác có mặt nhưng còn ở phía ngoài), nhìn thấy cảnh quân Giải phóng mặt giáp mặt Dương Văn Minh. Ông thuật lại:

… Khi Gallasch “tiếnvàođến giữasảnh của Dinh thì cửa thang máy bật mở, bước ra là Tổng thống Minh, Thủ tướng Mẫu và một vài người đi từ dưới hầm lên”. Dương Văn Minh nói với Gallasch: “Thật tốt cho anh có mặtở đây, anh sẽ chứng kiến sự chuyển đổi vận mệnh của đất nước tôi vào taynhững người xứng đáng hơn”.

Gallasch mô tả tiếp:

… “Trong lúc những nhân viêncủa Thổng thống Dương Văn Minh đi đi lại lại đầy lo âu thì ông vẫn đứng im lặng giữa sảnh và phóng tia mắt nhìn qua cửa sổ phía trước của Dinh… Bỗng nhiên những tiếng nổ inh tai của súng máy vang lên. Tôi nằm rạp xuống sàn… không có tấm kính nào bị vỡ… Minh “lớn” vẫn đứng nguyên chỗ cũ, to lớn như một pho tượng bên cạnh ông Thủ tướng thấp bé… Rồi trước mắt chúng tôi xuất hiện cảnh tượng không thể tin được: 3 chiếc xe tăng treo những lá cờ của Mặt trận Giải phóng tiến qua cổng sắt hướng về phía bồn hoa trước Dinh. Súng bắn loạn xạ trên không trung, những phát súng của niềm vui, dàn giao hưởng của thắng lợi, nhạc điệu của vinh quang… thật là một cảnh ngoạn mục. Và rồi một người lính Giải phóng vớikhẩu súng bên tay trái và một lá cờbên tay phải xông lên cầu thang…”

(4) Theo Lê Thanh Vân (Sáu Ngọc),phụ trách Ban An ninh của khu SàiGòn – Gia Định, sự kiện này xảy ratrước khi xe tăng quân Giải phóng vào khuôn viên Dinh Độc Lập, rõ ràng và cụ thể là lúc 9 giờ 30 sáng ngày 30-4.

(5)Borries Gallasch, Ho-Tschi-Minh Stadt (Tp Hồ Chí Minh),bản dịch của báoTuổi trẻ,số ngày30-4-2007.

(6) Xe thêmTường trình của TôVăn Cang(lưu tại Hội đồng chỉ đạo biên soạnLịch sử Nam bộ kháng chiến).

(7)Sau này còn cóýkiến khác vềngười phác thảo văn kiện đầu hàng trước nhất cho Dương Văn Minh; nhưng tường thuật của nhà báo người Đức Borries Gallasch là có nền tảng hơn hết(Xem thêm báoTuổi trẻ,số ra ngày30-4-2007).