Thanh minh năm 2022 vào ngày nào? Làm gì trong ngày tiết thanh minh? – tết 2022 vào ngày nào

Thanh minh năm 2022 là ngày nào?

Thứ Ba, 5 tháng 4 năm 2022

Nhằm ngày 5/3/2022 Âm lịch

Năm nay nếu ai muốn chuẩn bị để đi tảo mộ hay tham gia các hoạt động của tiết thanh minh thì rất tiện cho việc sắp xếp vì rơi vào ngày chủ nhật. Thanh minh năm 2022 rơi vào ngày 5 tháng 4 dương lịch tức 5/3 âm lịch, là chủ nhật trước tiên trong tháng.

Tiết thanh minh là gì? Tiết thanh minh hay tết thanh minh?

1. Tiểu sử tiết thanh minh

Tiết thanh minh là một từ xuất hiện trong quá trình làm lịch của các nước Á Đông chịu ràng buộc bởi nền văn hoá Trung Hoa xưa. Tiết thanh minh là một trong 24 tiết khí xuất hiện trong lịch của Việt Nam, Trung Quốc và các vùng tự trị, Nhật Bản, Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên. Nhiều người vẫn lầm tưởng là lịch của người Trung Hoa cổ xưa hay người Việt cổ là lịch theo chu kỳ mặt trăng hay lịch âm. Thật ra các lịch này đều được tính theo chu kỳ mặt trời và là một loại phối hợp âm dương lịch.

Dựa trên kinh độ Mặt Trời thì tính từ điểm xuân phân, thời gian diễn ra tiết Thanh Minh là một góc 15 độ. Đây là một phương pháp tính theo Mặt Trời hay dương lịch và sẽ thay đổi theo từng năm. Mặc dù xuất phát từ văn hoá Trung Hoa nhưng ở mỗi thời kỳ và quốc gia thì tiết thanh minh lại có những tập tục và hoạt động ý nghĩa riêng của mình.

2. Tiết thanh minh hay tết thanh minh

Nhiều người vẫn hay nhầm lẫn giữa hai khái niệm “tiết thanh minh” và “tết thanh minh” và tưởng rằng hai từ này đều là một. Nhưng thật ra chúng mang ý nghĩa khác nhau. Tiết thanh minh là tiết khí thứ 5 trong toàn bộ tiết khí của một năm theo lịch cổ. Đây chính là khoảng thời gian giao nhau giữa mùa xuân và mùa hạ. Còn tết thanh minh là một ngày lễ rõ ràng và cụ thể trong cả khoảng thời gian của tiết thanh minh.

3. Tết thanh minh có phải là tết hàn thực?

Ngoài tiết thanh minh và tết thanh minh thì mọi người cũng hay bị nhầm lẫn giữa tết thanh minh và tết hàn thực. Như đã nói ở trên thì tết thanh minh nằm trong tiết thanh minh và thường rơi vào khoảng đầu tháng 4. Tết thanh minh là ngày mọi người tụ họp lại để đi tảo mộ và du xuân.

Trong lúc tết hàn thực lại là ngày 3/3 âm lịch. Một vài năm thì ngày âm và ngày dương trùng nhau giữa tết thanh minh và tết hàn thực khiến nhiều người nghĩ hai ngày là một. Trong ngày tết hàn thực thì mọi người sẽ ăn các món lạnh như bánh trôi, bánh chay. Nhưng một số nơi mọi người chỉ ăn tết hàn thực và thường tổ chức tết thanh minh vào dịp cuối năm và đầu năm gần tết nguyên đán. Vì tục lệ thông dụng nhất của tết thanh minh là đi tảo mộ, một việc mọi người cũng thường làm trước tết nguyên đán để ông bà có mồ mả sạch đẹp trước năm mới.

4. Thời tiết – tiết khí thanh minh

Về mặt thời tiết thì tiết khí thanh minh có khí hậu khá thoải mái, mát mẻ, trong lành. Có vẻ ở miền nam sẽ không nhận thấy rõ điều này nhưng ở miền bắc Việt Nam thì tiết thanh minh là một thời gian đẹp trong năm. Do các luồng gió đông bắc rét lạnh đã suy giảm, các luồng gió đông nam ấm áp cũng từng tăng thêm và mưa phùn hình như không còn tiếp.

Do đó trời nồm khó chịu không còn mà thay vào này là tiết trời trong sáng, thoải mái với nhiệt độ cao hơn và độ ẩm thấp hơn. Thời tiết này thoải mái nên nhiều người cũng chọn tiết thanh minh cho nhiều hoạt động ngoài trời. Trong tiết thanh minh cũng chưa có mưa rào nên trời xanh khô ráo nhưng vẫn mát mẻ.

Nguồn gốc thanh minh

Không chỉ là một tiết khí được lập bởi những người trong thời cổ xưa dựa trên chu kỳ mặt trời và khí hậu, tiết thanh minh còn tồn tại một mẩu truyện ý nghĩa đằng sau này là nguồn gốc cho những tập tục của ngày này. Vào thời Xuân Thu của Trung Hoa cổ xưa có một vị vua nước Tấn là Tấn Văn Công trong lúc trị vì gặp loạn đã phải bỏ nước lưu vong.

Trong lúc đi lánh nạn khắp nạn khắp nơi thì Tấn Văn Công có một hiền sĩ tên Giới Tử Thôi luôn kể cận trợ giúp ông. Một ngày kia vì thức ăn hết sạch mà Giới Tử Thôi đã lóc thịt mình cho vua ăn để chống đói. Vua Tấn ăn xong hỏi ra mới biết nên đã cảm kích không thôi và luôn khắc cốt ghi tâm. Về sau thời điểm vua Tấn giành lại được ngôi vị thì đã phong thưởng rất hậu hĩnh cho những người có công với mình nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi.

Giới Tử Thôi không vì vậy mà sinh lòng oán hận mà chỉ xem này là nghĩa vụ của mình khi là một bề tôi của vua. Sau đó ông về nhà và mang mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Sau này khi vua Tấn nhớ ra, cho người đi tìm thì Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn nữa. Tấn Văn Công vì chột dạ và muốn nhanh sửa sai lầm mà sai khiến đốt rừng để thúc ép Giới Tử Thôi phải xuất núi. Tuy nhiên,Tử Thôi vẫn một lòng cự tuyệt nên cuối cùng cả 2 mẹ con ông đều chết cháy.

Vua Tấn vì hối hận và thương xót nên đã lập miếu thờ họ. Nhà vua cũng sai khiến trong dân gian chỉ được ăn đồ ăn nguội để tưởng niệm và phải kiêng đốt lửa ba ngày. Từ đó ngày mùng 3/3 âm lịch hằng năm được xem như là ngày tết Hàn thực và là một ngày nằm trong tiết thanh minh để nhớ ơn những người có công đã khuất. Đến khi du nhập vào Việt Nam thì ý nghĩa của tết hàn thực đã dần thay đổi và chuyển sang là tục tảo mộ ông bà cha mẹ tổ tiên trong tiết thanh minh.

Tết thanh minh 2022 kéo dài bao nhiêu ngày?

1. Tiết thanh minh tính theo lịch âm hay dương?

Nhiều người vẫn nhầm tưởng là tiết thanh minh được dựa trên lịch âm như hầu như các ngày lễ mang tính tâm linh thờ cúng khác ở Việt Nam. Nhưng như đã nói ở trên thì tiết thanh minh được tính theo lịch mặt trời hay lịch dương. Nhưng một số người xem ngày cúng kiến tảo mộ cho tiết thanh minh thì vẫn dùng lịch âm vì các ngày giỗ hay cúng kiến cho người đã khuất đều dựa trên lịch âm.

2. Tiết thanh minh khởi đầu từ ngày nào đến ngày nào?

Tiết thanh minh có thể xê dịch vài ngày và không cố định. Nhưng theo quy ước thì sau ngày Lập Xuân 45 ngày là tiết thanh minh. Thường thì tiết thanh minh sẽ khởi đầu từ ngày 4 hoặc 5 của tháng 4 dương lịch. Sau tiết xuân phân sẽ là tiết thanh minh. Sau đó tiết thanh minh sẽ kéo dài hơn nửa tháng và kết thúc vào ngày 20 đến 21 tháng 4 hằng năm.

Tiết thanh minh có ý nghĩa gì?

Thanh minh tuy không nổi trội bằng những ngày lễ lớn khác trong năm như Tết Đoan Ngọ hay Vu Lan báo hiếu nhưng lại mang nét văn hoá đẹp về truyền thống hiếu kính và nhớ về tổ tiên của người Việt. Một số nhà tìm hiểu còn cho rằng tiết thanh minh là dịp mà tấm lòng hiếu thuận của con cháu được trổ tài sắc nét nhất. Vì vậy ý nghĩa trọng yếu nhất của tiết thanh minh là báo hiếu, trả nghĩa, đền đáp công ơn sinh thành dưỡng dục. Các hoạt động liên quan đến tiết thanh minh do đó cũng được tổ chức hết sức trang trọng.

Về mặt ngữ nghĩa thì tiết thanh minh là một ngày trời đẹp thanh tao. Vì thanh là khí trong và minh là thanh tao. Nên tiết thanh minh còn mang một ý nghĩa là ngày trời trong nắng đẹp, quang đãng. Phù phù hợp với những hoạt động ý nghĩa ngoài trời.

Tiết thanh minh làm gì?

1. Tiết thanh minh đi tảo mộ

Tảo mộ là hoạt động tiêu biểu nhất của tiết thanh minh và cũng là việc làm ý nghĩa nhất trong thời gian này. Tảo mộ là đi sửa sang lại các lăng mộ của tổ tiên, ông bà sao cho sạch sẽ. Theo đó thì trong ngày đi tảo mộ mọi người sẽ mang theo cuốc xẻng để dọn sạch cỏ dại, đắp lại mồ mã, phát quang sạch sẽ cho mộ. Đặc biệt phải xác minh xem mộ có bị tổ mối xông hay bị các loại động vật nhỏ đục khoét hay không. Vì đây thuộc trường hợp mộ kết, khá hung hiểm so với phong thủy âm trạch nên cần phải được xử lý ngay.

Sau đó mọi người có thể cúng và đọc văn khấn để trổ tài lòng thành kính và cầu xin những điều tốt đẹp cho gia đình. Ngoài mộ của ông bà tổ tiên thì người đi tảo mộ cũng thắp hương cho cả những ngôi mộ vô chủ không người thăm viếng. Mọi người cũng thường thắp hương cho cả thổ công, thổ địa và hương hồn xung quanh mộ ông bà khi đi tảo mộ để xin phép trong lúc thu dọn và cầu bình an.

2. Thanh minh cúng gì?

Ngoài việc tảo mộ thì lễ cúng hay mâm cúng cũng là một phần trọng yếu được nhiều người coi trọng. Để việc cúng thanh minh được đủ đầy thì mọi người trong nhà sẽ cùng nhau đi chợ sắm sửa và chuẩn bị. Mâm cúng thì sẽ tuỳ vào tập tục của mỗi gia đình và địa phương. Mâm cúng cũng có thể chuẩn bị đơn giản như một bữa cơm bình thường hầu hết để mời cơm ông bà tổ tiên chứ không phải để khoa trương hay làm yến tiệc linh đình.

3. Sắm lễ tiết thanh minh

Sắm lễ tảo mộ cho tiết thanh minh thường gồm hương, đèn, trầu, cau, tiền vàng mã, đồ mặn (chân giò, gà luộc hoặc một khoanh giò nạc), rượu, hoa, trái cây. Một số nhà có thể làm mâm cơm cúng đầy đủ hơn gồm xôi, gà, canh măng, miến xào. Hoặc cũng có nhà làm đơn giản hơn chỉ với hoa quả tươi, trà, thuốc lá.

Ở ngoài mộ

Khi làm lễ tảo mộ ở ngay ngoài mộ phần thì gia chủ có thể sắp đồ cúng vào một chỗ thờ chung. Sau đó thắp nhang, đèn và vái 3 lần để tỏ lòng thành với quan thổ công thổ địa rồi mới mời gia tiên trở về và đọc bài khấn vái cho tiết thanh minh.

Trong lúc chờ hương tàn ở chỗ thờ thần linh, mọi người trong nhà sẽ ra khu lăng mộ của gia đình để thắp hương và xin phép ông bà cho mình được thu dọn. Sau thời điểm lễ cúng hoàn tất, mọi người mới khởi đầu sửa sang, thu dọn. Khi tuần hương đã được 2/3 thì mọi người có thể tạ lễ, hóa vàng, xin lộc và ra về.

Ở tại gia

Nếu là lễ cúng tiết thanh minh ngay tận nơi thì trước khi làm lễ, gia chủ nên thu dọn sạch sẽ nhà cửa và bàn thờ gia tiên. Mọi người nên chuẩn bị mâm cỗ ở nhà sẵn để cúng tổ tiên. Sau đó thắp hương khấn vái như các tập tục cúng kiến khác. Trọng yếu là phải thật tâm và trang trọng khi làm lễ để trổ tài lòng thành kính với gia tiên ông bà.

4. Những điều kiêng kỵ khi đi tảo mộ

1. Đừng nên đi cúng ở những nơi hẻo lánh người qua lại. Vì theo tư tưởng phong thủy thì những nơi như vậy thường dễ nhiễm âm khí. Nên đi tảo mộ ở những đoạn đường mọi người thường đi và cúng ở nơi đông người.
2. Không được phá hoại phong cảnh xung quanh trong lúc thu dọn mộ.
3. Khi đi tảo mộ, không được dẫm đạp lên mộ của những người khác cũng không được phá hoại đồ thờ cúng ở đó.
4. Phụ nữ trong thời kỳ hành kinh không nên đi tảo mộ. Những người có thai hoặc đau ốm cũng tránh không nên đi.
5. Khi tảo mộ thì mộ phần tổ tiên phải được quét dọn một cách sạch sẽ, làm sạch hết cỏ dại và vun thêm đất mới cho mộ.
6. Không được cười đùa hay chụp hình trước những ngôi mộ.
7. Nếu được, lúc về nhà nên đốt giấy và mang qua mang lại quanh người.

Văn khấn tiết thanh minh

1. Văn khấn tiết thanh minh tại gia

2. Văn khấn tiết thanh minh tại mộ

Xem thêm: 4 Vấn đề cần lưu ý khi Cúng Động Thổ Xây Mộ

Tìm hiểu về tiết thanh minh trong văn hoá các nước

1. Tiết thanh minh ở Trung Quốc

Hoạt động trong tiết thanh minh

Với người Trung Quốc thì tiết thanh minh là một dịp hết sức đặc biệt. Vì vậy với các nước Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao thì đây là một ngày quốc lễ. Người Trung Quốc cũng có truyền thống đi tảo mộ vào tiết thanh minh với những việc làm tương tự người dân Việt Nam. Nên năm nào vào ngày này những nghĩa trang bên Trung Quốc cũng đặc kín người. Trong tư tưởng của người Trung Hoa thì đây đang là dịp kết thúc của nỗi buồn và mở ra trông mong mới. Vì vậy tiết thanh minh là một nghi thức đầu xuân vô cùng trọng yếu.

Trong dịp thanh minh, người dân Trung Quốc cũng có những hoạt động như tham gia các trò chơi thể thao như đá banh da. Đây là một tập tục xuất phát từ thời cổ xưa và rất thông dụng từ hoàng tộc đến dân chúng, cả nam lẫn nữ đều rất yêu thích. Đây là một môn thể thao do hoàng đế vua Hoàng, ông tổ của người Hoa sáng tạo ra để tập luyện các quân sĩ nhưng qua một thời gian thì nó đã trở nên thông dụng hơn và được nhiều người tập luyện. Vì thời tiết đẹp của tiết thanh minh mà người Trung Hoa cũng thích đi thả diều vào khoảng thời gian này.

Ẩm thực ngày tiết thanh minh Trung Hoa

Ngoài các hoạt động vui chơi, tiêu khiển thì những món ăn truyền thống là một phần không thể thiếu trong bất kì dịp lễ nào. Vào ngày tiết thanh minh thì người Hoa có tục lệ ăn bánh Thanh đoàn tử. Đây là một loại bánh được làm bằng nước ép của một loại cỏ mọng có tên là “Tương mạch thảo” và bột nếp. Bên trong nhân bánh là đậu xanh và mỡ lợn. Sau đó bánh sẽ được hấp cách thuỷ đến khi chín thì được quét thêm lớp dầu thực vật cho bánh sáng bóng.

Ngoài bánh thanh đoàn tử thì bánh cuộn thứ cũng là một món ăn đặc biệt trong dịp thanh minh của người Trung Quốc. Khác với bánh thanh đoàn tử dạng hấp thì bánh cuộn thừng là bánh chiên. Và mỗi vùng miền sẽ có công thức làm bánh cuộn thừng khác nhau. Ví dụ như miền bắc thì làm bằng bột mì còn miền nam thì làm bằng bột gạo.

Tiết thanh minh cũng là mùa ốc sắp sinh sản nên người Trung Hoa còn tồn tại câu cửa miệng là “Thanh minh ăn ốc, không cần ăn ngỗng”. Ốc tiết thanh minh béo và ngọt có thể sơ chế nhiều cách như xào hành gừng, nấu rượu, hấp xì dầu, trộn hay làm tái đều ngon. Ngoài ra, người Trung Quốc cũng ăn trứng gà, bánh bông lan, bánh kẹp vào những ngày tiết thanh minh.

2. Tiết thanh minh của Nhật

Thanh minh cũng là một dịp lễ truyền thống có từ lâu đời từ Nhật Bản. Theo nhiều tài liệu sử thi ghi chép lại thì từ thế kỷ thứ 8 người Nhật đã khởi đầu tổ chức lễ hội tiết thanh minh. Từ năm 1868 thì tiết thanh minh đã chính thức là một ngày nghỉ quốc lễ tại Nhật. Trong ngày này, người dân Nhật Bản sẽ đến chùa nguyện cầu hoặc ai theo đạo Shinto thì sẽ đến đền Shinto để cầu khấn.

Trong tiếng Nhật thì lễ thanh minh gọi là Shunbun No Hi hay Higan, có nghĩa là toàn cầu khác hay cõi Niết Bàn. Theo truyền thuyết thì vào ngày thanh minh, thời gian của ngày và đêm tương xứng, Đức Phật sẽ xuất hiện để cứu rỗi những linh hồn lạc lối và giúp họ vượt qua bể khổ, trở về cõi Niết Bàn. Vì vậy đây là một ngày của niềm hạnh phúc so với văn hoá Nhật và cũng là dịp để con cháu thăm viếng mộ tổ tiên như bao quốc gia khác.

Tiết thanh minh cũng là lúc hoa anh đào nở rộ ở Nhật bản, báo hiệu cho mùa xuân khởi đầu. Vì vậy chính phủ Nhật còn xem đây là ngày ngắm thiên nhiên và sự sống. Trong ngày lễ thanh minh thì các gia đình người Nhật sẽ mặc kimono truyền thống ôm hộp gỗ trên tay đi ngắm hoa anh đào. Người Nhật cũng có những món ăn đặc trưng cho tiết thanh minh như bánh nếp hay bánh đậu đỏ rất thơm ngon.

3. Tiết thanh minh của Hàn Quốc

Ở hàn quốc thì tiết thanh minh cũng chính là tiết hàn thực, trong tiếng Hàn là Hansik (Hàn thực) hay Cheongmyeong (thanh minh). Tiết thanh minh của người Hàn Quốc rơi vào ngày 5 tháng 4 dương lịch hàng năm. Với người Hàn Quốc thì đây là ngày liên quan đến tử vong. Từ xưa thì người Hàn đã có tục tảo mộ trong ngày này. Điểm nổi trội của tiết thanh minh trong phong tục Hàn Quốc là những bài hát mang ý nghĩa cúng bái, dâng lễ như Jejeon (tế điện), Yusanga (du sơn ca).

Đây cũng là ngày cho những người dân Hàn Quốc cùng nhau tề tựu bên gia đình và cùng nhau đi du xuân. Một số tập tục đặc biệt của người Hàn vào tiết thanh minh như tập chia lửa để giữ lửa không tắt trong ngày này. Còn khi lửa tắt thì mọi người sẽ cùng nhau ăn đồ ăn lạnh, hạn chế nấu nướng.

Tiết thanh minh đang là một dịp ý nghĩa cho người Hàn Quốc để khởi đầu những điều mới như trồng cây, dựng vợ gả chồng, sinh con. Vì vậy tiết khí thanh minh còn mang ý nghĩa cầu mong sự sinh sôi nảy nở của người Hàn Quốc từ bao đời.

Lễ hội tiết thanh minh

1. Hội đạp thanh

Hội đạp thanh là một lễ hội đặc biệt trong tiết thanh minh đã từng được trổ tài qua những câu thơ ca của Việt Nam. Đạp thanh có nghĩa là giẫm lên cỏ. Trong ngày này những nam thanh nữ tú sẽ cùng nhau du xuân và đi qua những vùng đất cỏ non nên được gọi là đạp thanh. Đây là một lễ hội xuất phát từ Trung Quốc nhưng cũng rất thông dụng trong Việt Nam.

2. Du xuân

Tiết thanh minh là tiết khí với thời tiết dịu mát, ôn hòa nhất trong năm. Vì vậy đây là dịp rất thích hợp cho những chuyến du ngoạn thăm quan dã ngoại hay hay còn gọi là du xuân. Đây là dịp để mọi người thưởng ngoạn cảnh đẹp thiên nhiên khi muôn hoa đua nở và cũng là dịp gia đình quây quần tề tựu chung vui cùng nhau rất ý nghĩa và ấm áp.

3. Ngày hội trồng cây

Tục trồng cây ở Việt Nam không thông dụng bằng các nước như Hàn, Trung, Nhật nhưng đây cũng là một dịp thích hợp để trồng cây. Vì khí hậu thoải mái sẽ giúp cho tỷ lệ sống sót của cây con cao hơn và lớn nhanh sau đó. Nên nhiều người cũng xem đây là ngày hội trồng cây mùa xuân rất thú vị.

Thơ hay về tiết thanh minh

1. Bài Thanh Minh của Nguyễn Trãi (bản dịch của Trần Đắc Thọ)

2. Bài Cảnh ngày xuân, trích Truyện kiều của Nguyễn Du

3. Bài thơ Thanh Minh của Hồ Chí Minh (bản dịch của Huệ Chi)

Những lưu ý trong ngày tiết thanh minh

Trong lúc tảo mộ hay cúng kiến ngày tiết thanh minh thì mọi người cũng nên lưu ý một số điểm sau đây:

• Khi chọn hoa cắm trong mâm cúng hãy chọn những bông hoa mộc mạc, màu sắc không quá sặc sỡ.
• Trước khi ra mộ phải bày cỗ, thắp hương xin phép ông bà tổ tiên để đi tảo mộ.
• Việc tảo mộ, cúng kiến phải do chính tay con cháu trong nhà thực hiện.
• Khi làm lễ, thắp nhang phải là con trưởng, cháu đích tôn hoặc người kế thừa việc thờ cúng trong dòng tộc làm.
• Khi nhổ cỏ cho mộ không nên giựt mạnh hay đào bới gây sạt lở mộ.
• Nên đốt vàng mã ở đúng nơi quy định, tránh đốt gần mộ gây tác động tới âm khí bên trong.
• Không mặc quần áo sặc sỡ khi đi tảo mộ.
• Không nên để tóc che trán hay mua giày mới trong ngày này. Vì trán là cửa vận mình nên để ánh sáng thanh minh soi rọi vào đó. Còn giầy hay hài đồng âm với chữ tà nên đừng mua giày mới trong tiết thanh minh để tránh ma quỷ bám theo.

Trên đây là tổng hợp đầy đủ, cụ thể nhất về tiết thanh minh mà mọi người vẫn thường thắc mắc. Kỳ vọng rằng sau nội dung này mọi người đã có thêm hiểu biết về ngày lễ đẹp trong năm này và có plan riêng cho tiết thanh minh năm 2022. Ngoài ra nếu mọi người có nhu cầu sang sửa mộ, làm lại mộ mới cho ông bà tổ tiên hay người thân đã khuất của mình thì cũng có thể liên hệ với Thăng Long. Đá Mỹ Nghệ Thăng Long là nhà cung cấp chuyên sản xuất và thi công các lăng mộ đá – thiết kế đá – đồ thờ đá – linh vật đá chất lượng và uy tín. Thông tin liên hệ như sau:

Đá Mỹ Nghệ Thăng Long

• Địa chỉ: Làng nghề đá Thôn Xuân Phúc, Hoa Lư, Ninh Bình
• Smartphone: 0912 587 562
• Gmail: tranthang9608@gmail.com
• Website: https://tranthang.com.vn