Hội Tam Điểm :: Suy ngẫm & Tự vấn :: ChúngTa.com – hội tam điểm là gì

Hội Tam Điểm là gì ? Nó có một vai trò gì trong lịch sử tranh đấu dành độc lập ? Vì sao những nhân vật Việt Nam ưu tú trong lịch sử cận đại tham gia ? Lần trước nhất một quyển sách bằng tiếng Việt do chị Trần Thu Dung, Tiến sĩ văn học Pháp Viện Đại Học Tổng Hợp Paris VII, đã mở ra cho tất cả chúng ta cánh cửa bí mật của Hội Tam Điểm của toàn cầu, của Pháp và Việt Nam..

Đọc sách Hội Tam Điểm với những đóng góp của các thành viên Việt Nam trước nhất trong tiến trình giải phóng thuộc địa và bảo tồn văn hóa từ ngữ dân tộc, do nhà xuất bản Sáng Illumanati xuất bản năm 2013 tại Paris. Cám ơn chị Trần Thu Dung đã chịu khó tìm tòi những tài liệu thuộc loại hiếm quý khó tìm, trong kho tàng sử học Việt Nam tại Paris. Sách chị đã mở rộng thêm cánh cửa, giúp ta tìm hiểu thêm tâm trạng và suy tư của thế hệ cha ông trên bước đường tranh đấu dành độc lập cho dân tộc, giúp cho tất cả chúng ta có cái nhìn thoáng hơn về những người Việt Nam yêu nước từ những vị trí khác nhau, những đoạn đường khác nhau.

Thuở ấy “”, cha ông tất cả chúng ta phải mò mẫm trên từng bước đường. Không có gì phải “dấu diếm” hay “hổ thẹn” khi nói rằng: Nguyễn Ái Quốc làm đơn xin học Trường Thuộc Địa hay tham gia Hội Tam Điểm mạnh tham gia Đảng Xã Hội Pháp. Và bao nhiêu nhân vật khác từ … từng là Hội Viên Hội Tam Điểm. Thời kì ấy chưa có sự chia rẽ đối cực giữa những người Việt Nam. Thuở ấy chỉ có hai tiếng đồng bào của cụ Phan Bội Châu, cùng một thai nhi mẹ Việt Nam, và chưa có hai chữ đồng chí là đồng chung chí hướng. Kẻ nào không cùng chí hướng là không còn đồng bào ư ? Trong Hội Đồng bào thân ái có Nguyễn Tất Thành là bạn tri kỷ của là tên chung của một nhóm người Việt Nam yêu nước: và .

Sở dĩ tất cả chúng ta thắc mắc vì tất cả chúng ta chưa hiểu rõ trên bước đường mò mẫm: từ đại chiến chống Pháp cực đoan bằng vũ lực như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, sang trận đấu tranh vận động dân chủ, nâng cao dân trí, chấn hưng công thương nghiệp nghiệp của Phan Chu Trinh cũng không thể thực hiện được, nếu tất cả chúng ta vận động đơn độc. Cuộc vận động dành độc lập ấy chỉ có thể thành công khi được khi có sự ủng hộ của những thành viên huynh đệ người Pháp Hội Tam Điểm và những người Pháp cánh tả đảng Xã Hội, đảng Cộng Sản. Này là nguyên nhân những người Việt Nam từ Nguyễn Ái Quốc đến Trần Trọng Kim, Phạm Quỳnh, Bùi Quang Chiêu.. đều tham gia Hội Tam Điểm. Hội Tam Điểm là gì ? Vai trò của Tam Điểm trong chính trường Pháp và Tây Phương như vậy nào ? Quyển sách Hội Tam Điểm của Tiến sĩ Trần Thu Dung giúp cho tất cả chúng ta hiểu biết nhiều hơn về những suy tư và tranh đấu của thế hệ cha ông. Quyển sách của TS Trần Thu Dung có thể khiến độc giả bị ngỡ ngàng. Vì sách sử bao năm qua chỉ tìm hiểu về những trào lưu tranh đấu đảo chính và hầu như quên lãng hay ít để ý đến các trào lưu tranh đấu bất đảo chính tại Việt Nam. Tuy nhiên sách chị Trần Thu Dung, không đề cập đến chủ trương Bất Bạo Động của cụ Phan Chu Trinh trong tiến trình suy tư của cha ông tất cả chúng ta: Từ tranh đấu đảo chính sang Pháp Việt đề huề, hội Tam Điểm, người đọc có thể rơi vào cái lập luận đơn giản: Yêu nước là đảo chính chống Pháp bằng vũ lực, chủ trương khác là thỏa hiệp là Việt gian, bán nước?

Khi người Pháp đem quân chiếm Nam Kỳ năm 1862, người kháng chiến trước nhất Trần Thiện Chánh, Nguyễn Trung Trực đến Đinh Công Tráng, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám bị thất bại, cha ông ta đã sớm nhận thức tiếp tục cuộc đại chiến như vậy thì cũng sẽ như những người Da Đỏ Nam Mỹ, Bắc Mỹ, sẽ bị xóa sổ trước súng đạn tối tân của Tây Phương. Đến nhận thức của Phan Chu Trinh: Khai dân trí, Chấn dân khí, Cải tiến dân chủ, Chấn Hưng công thương nghiệp nghiệp… là một bước tiến dài. Cụ Phan Châu Trinh phải tranh đấu với cụ Phan Bội Châu muốn sang Nhật nhờ cầu viện, so với cụ nhờ người khác cũng như thay người cỡi ngựa. Việc trọng yếu mình phải khai dân trí, làm cho dân tộc mình thoát khỏi ngu dốt, thoát thân phận làm trâu ngựa cho người khác[1]. Vận động dân chủ bằng chủ trương bất đảo chính. Nhưng này là việc làm không dễ, vì quyền lực thuộc địa trong tay người Pháp, đơn giản gì người đang nắm quyền phải mất quyền lợi để đổi mới dân chủ ? Trường Đông Kinh Nghĩa Thục khai thông dân trí hoạt động một thời gian rồi cũng bị đóng cửa. Chủ trương Chấn hưng Công thương nghiệp nghiệp các nơi các Hội thương lần lượt bị đóng cửa. Chỉ trừ một nơi duy nhất là tại Phan Thiết: Trung tâm tư vấn du học Liên Thành, Trường Dục Thanh, Liên Thành Thi Xã là tồn tại lâu dài nhờ sự khôn khéo của ông Trần Lệ Chất, tú tài kép Hán Học, thông ngôn viên công sứ Pháp tại Bình Thuận Léon Lucien Garnier, đã tranh thủ được sự ủng hộ của viên công sứ và của Ernest Barbut, nhà báo, chủ bút Đăng Cổ Tùng Báo tại Hà Nội. Tại Phan Thiết, Phong Trào Duy Tân, do cụ Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp thành lập năm 1905, phối hợp hài hòa giữa những người cựu học như , và những người Tây học làm thông ngôn, ký lục tòa sứ như .. Trái lại chủ trương Đông Du và “thiết huyết”, dựa trên chủng tộc màu da vàng để chống lại người da trắng, ngày nay tất cả chúng ta thường nhầm lẫn giữa hai chủ trương của Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh, thậm chí gán cho Phan Bội Châu cái trào lưu Duy Tân. Thật ra hai chủ trương khác nhau như nước và lửa: đảo chính và bất đảo chính. Cụ Phan Chu Trinh từng xuất ngoại để thuyết phục Phan Bội Châu và khiến cụ Phan Bội Châu phải khóc ròng, so với cụ Phan Chu Trinh điều xấu số cho cụ là hai trào lưu cùng sinh ra một lượt, người tham gia lại lẫn lộn vào nhau, cụ Phan Bội Châu với chủ trương đảo chính đã phá nát toàn bộ các xây dựng bất đảo chính của cụ Phan Chu Trinh, (vụ Kháng thuế Trung Kỳ, Hà Thành đầu độc..) khiến bao nhiêu người bị tù tội, Tiến Sĩ Trần Quý Cáp bị chết oan, bản thân các cụ bị tù tội. Cụ Phan Chu Trinh đã từng lên án những trấn áp tàn bạo lại xuất phát từ các quan lại Việt Nam như giết bạn là giết thầy là .. Khi ra tù, người Pháp thừa nhận các cụ bị oan. Khác biệt với cái nhìn dựa trên màu da chủng tộc, da trắng là thực dân, cụ Phan Chu Trinh chủ trương Tây Du, đến tận nước Pháp để học hỏi, và tranh thủ những người bạn Pháp. Này là nguyên nhân người thanh niên Nguyễn Tất Thành tìm đến Phan Thiết dạy học Trường Dục Thanh, và đích thân ông Hồ Tá Bang tổ chức cho thầy Nguyễn Tất Thành lên đường đi sang Pháp. Cụ Phan Chu Trinh sau khoảng thời gian mãn hạn tù Côn Đảo cũng được nền tảng Liên Thành mang sang Pháp cùng con trai Phan Chu Dật, cụ muốn đến nước Pháp để tận mắt thấy những văn minh tiến bộ của Tây Phương đương thời.

Qua kinh nghiệm của trào lưu Duy Tân tại Phan Thiết, các cụ đã tiến đến một sự hợp tác giữa các nhà khoa bảng cựu học với các thanh niên tân học và tìm đến một sự ủng hộ của những người Pháp tiến bộ, có thiện cảm với người Việt Nam. Tác phẩm chị Trần Thu Dung không nói đến trào lưu Duy Tân của cụ Phan Chu Trinh mà đi thẳng đến Hội Tam Điểm.

Tham gia hội Tam Điểm cũng là một hình thức tranh đấu nhân quyền của trí thức Việt Nam thời kỳ này. Một đoạn đường tranh đấu khôn khéo, và thu hút những người bạn Pháp dân chủ tiến bộ chân chính ủng hộ trong việc đòi độc lập và đồng đẳng dân chủ. Hội Tam Điểm ở Việt Nam hầu như ít người nghe đến. Cha ông ta đã tương kế tựu kế, tìm một đoạn đường chống thực dân, ít hao tổn xương máu nhất. Nhiều người cho đây là đoạn đường thỏa hiệp. Thỏa hiệp không đồng nghĩa với đồng ý, đầu hàng, và không yêu nước. Hoàn cảnh không cho phép sức yếu, dân tộc còn trong tình trạng “bán khai”, khoa học kỹ thuật tân tiến của Tây Phương vẫn đang là xa lạ.

Hội Tam Điểm có một vai trò tích cực trong cuộc cách mạng Pháp 1789, phần lớn những lãnh tụ cách mạng Pháp đều có trong Hội Tam Điểm. Đoạn đường từ cuộc cách mạng đẫm máu đến dân chủ cũng trải qua nhiều kinh nghiệm xương máu. Sau 1789 các phe nhóm thanh toán lẫn nhau mang nhau lên máy chém. Trong Quốc hội, người khác biệt chính kiến, thách nhau ra rừng Vincenne hay Boulogne đấu kiếm, hay đấu súng. Cho đến khi có lúc phân nửa đại biểu quốc hội chết vì đấu kiếm đấu súng, thanh toán lẫn nhau, họ mới đi đến phương án cấm đấu kiếm, đấu súng, và bày ra phương án dân chủ tả, hữu, trong Quốc hội. Tam Điểm đã đóng góp thêm phần trọng yếu trong tiến trình dân chủ hóa nước Pháp. Tại Pháp có một tranh chấp hầu hết đối nghịch giữa Giáo hội Thiên Chúa giáo và Hội Tam Điểm. Thời kỳ thuộc địa hầu như các toàn quyền Đông Dương và những nhân vật nắm giữ then chốt thuộc địa Đông Pháp đều là hội viên Hội Tam Điểm. Tại Hà Nội Toàn quyền De Lanessan đã không tán thành với giám mục Puginier trong chủ trương thủ tiêu tầng lớp sĩ phu Nho sĩ Việt Nam, mà chỉ tán thành với chủ trương dùng chữ quốc ngữ để cách ly người Việt Nam ra khỏi nền văn hóa xây dựng trên chữ Hán, chữ Nôm. (Xem TS Nguyễn Xuân Thọ. Bước mở màn của sự thiết lập hệ thống thuộc địa Pháp ở Việt Nam (1858-1897). California TGXB 1995 tr 436). Các nhà cách mạng bất đảo chính cũng như các hội viên Tam Điểm Việt Nam đã làm vô hiệu hóa chủ trương này, đã nắm lấy chữ quốc ngữ làm phương tiện canh tân quốc gia, xóa nạn mù chữ, dịch thuật các tác phẩm cổ kính Việt Nam, dịch thuật các tác phẩm văn học triết học Tây Phương ra chữ quốc ngữ, chấn hưng Phật Giáo bằng chữ quốc ngữ… Công lao hàng đầu phải nói đến các hội viên Tam Điểm người Việt Nam trước nhất: Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim.. Nguyễn Văn Vĩnh là người đứng tên xin phép thành lập Trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Tuy nhiên hiện tại cũng còn tương đối nhiều sách từ chữ Hán chưa chuyển qua hết chữ quốc ngữ, nhất là kho tàng thi ca Việt Nam, từ một ngàn năm nay phần lớn đều sáng tác trên chữ Hán.

Cùng hoàn cảnh với Nhật Bản, vua Minh Trị Thiên Hoàng đã hy sinh 80% tài sản của hoàng tộc để gửi 3.002 sinh viên trước nhất đi du học và mướn 142 kỹ sư về dạy công nghệ, tổ chức đổi mới giáo dục, thì vua Tự Đức nước ta, 36 năm trị vì chỉ biết sai người đi mua đồ sứ Giang Tây về đập bể để cẩn trên lăng mộ của mình, để khi Pháp tấn công vào triều đình Huế, thì toàn thể kho tàng vàng bạc châu báu triều Nguyễn cũng bị chất xuống tàu Pháp ròng rã trong một tháng trời. Còn Nhật Bản họ thấy trước, vua Minh Trị đã hy sinh gia tài hoàng tộc để huấn luyện nhân tài và nhân tài đó đã làm ra một nước Nhật phồn thịnh và Việt Nam bị mất nước. Thời nhà Nguyễn cũng có những chuẩn bị để canh tân, nhưng quá chậm rì rì, trước những biến chuyển thời cuộc toàn cầu. Cuộc lấn chiếm của Pháp vào Nam Kỳ 1862 và Bắc Kỳ 1883, áp đặt Triều đình nhà Nguyễn bồi thường chiến phí, làm cho Việt Nam rơi vào tình trạng kiệt quệ ngân sách, không còn một khả năng canh tân nào nữa.

Khi nước mất rồi, thì không thể trở lại chủ trương canh tân, như thời Minh Trị Thiên Hoàng được nữa. Những vị vua Thành Thái, Duy Tân, hay Bảo Đại có muốn canh tân cũng không thể tự mình làm được, mà phải vận động canh tân từ những người đang nắm quyền tại thuộc địa và tại mẫu quốc.

Theo truyền thuyết Hội Tam Điểm có từ thời xây đền Salomon năm 70 trước CN, nhưng thực tiễn Hội Tam Điểm xuất hiện ở Âu Châu vào cuối thế kỷ 17. Thời trung cổ giáo hội Thiên Chúa giáo và triều đình là hai thế lực mạnh nhất. Những người xây dựng đền đài, hoàng cung và nhà thờ được ban nhiều ân sủng, vì họ là những người tài giỏi biết tính toán, vẽ kiểu, điều hành sắm sửa vật liệu, điều khiển thợ lấp ráp đá, gỗ, kính, họa sĩ, điêu khắc gia điêu khắc, vẽ trên kính màu, trên vách.. tạo thành các hoàng cung, nhà thờ, chủng viện hoành tráng. Các thiết kế sư giỏi được ưu đãi, cho hành nghề tự do. Họ thành lập hội đoàn riêng, họ được mời các yến tiệc. Do bí mật nghề nghiệp, họ tụ họp kín đáo, không công khai, những người trong nghề xây dựng, để trao đổi tri thức, bí mật trợ giúp nhau. Những công trình to lớn như lâu đài, thành quách cần công trình các thợ Cả thiên tài. Vì vậy vua đặc ân cho họ có quyền tụ họp gọi là Hội Franc-Maçon, nghĩa là ”Hội những người thợ nề tự do”. Các cụ ta dịch là Hội Tam Điểm, Ba chấm, chính thức dùng từ năm 1775, tượng trưng ba tiêu chuẩn cơ bản đề cao của hội là “Tự do, Công bằng và Huynh đệ”. Hội Tam Điểm thường hay gọi là Illuminati, tiếng La tinh có nghĩa là những người được thần linh khai sáng, cũng có nghĩa là ánh sáng lan tỏa. Vì vậy những chi nhánh của hội thường mang tên như Ánh Sáng, Phương Đông (nơi mặt trời mọc).. Từ bóng tối loài người tìm tòi ra ánh sáng để vượt qua mọi thử thách cuộc sống và đạt được đạo lý.

Biểu tượng của Hội Tam Điểm là lòng hiếu học. Khát vọng nắm bắt, chinh phục vũ trụ là nguyên nhân chính đã gắn chặt với ham muốn tồn tại, tình yêu đạo lý và cuộc sống.. Khởi đầu là những người thợ cả xây dựng, nên biểu tượng của Tam Điểm là: Com-pa, thước vuông Ê ke, Con mắt, hình tam giác, và ngoài ra còn những biểu tượng khác: con số ba, kim tự tháp, gà trống, đồng hồ cát, lửa và nước, cây ô liu, vòng nguyệt quế, hoa hồng, tổ ong, trần nhà trang trí đầy sao, thang vẽ, kiếm, tạp dề, găng tay, chìa khóa..

Hệ thống tổ chức Tam Điểm tùy thuộc vào Đại Đường của mỗi nước. Trải qua ba thế kỷ thăng trầm, hệ thống tổ chức của hội có nhiều thay đổi.

Năm 1817, Hội Tam Điểm các nước trên toàn cầu thống nhất tập hợp dước sự chỉ đạo chung của Đại Đường Luân Đôn.. Năm 1723, James Anderson người Ecosse đã thảo ra một bản Hiến chương cho toàn Hội Tam Điểm trên toàn cầu gọi là Hiến pháp Anderson. Hiến chương có mục tiêu phục vụ loài người, thành viên Tam Điểm phải là người tốt, chân thực, tôn trọng tự do tín ngưỡng, tôn giáo mỗi cá nhân. Hiến chương cũng ghi rõ nhiệm vụ của Tam Điểm là phối hợp người tốt trên toàn cầu không phân biệt chủng tộc, tôn giáo.

Đáng kể nhất của công trình tìm hiểu chị Trần Thu Dung là tìm được những tư liệu về tổ chức Tam Điểm tại Đông Dương.

Chi nhánh Tam Điểm trước nhất ra đời lấy tên Đông Phương Thức Tỉnh (Le réveil de ɭ’Orient) ngày 10/11/1886 tại Sài Gòn. Chi Hội thứ hai lập tại Bắc Kỳ lấy tên Tình Huynh đệ Bắc Kỳ (La fraternité Tonkinoise) tại Hà nội ngày 9/9/1887. Tiếp theo sau này là Người nổi tiếng Bắc Kỳ (ʟ’Etoile de Tonkin ngày 21 /7/ 1892, Những người nhiệt huyết vì tiến bộ (Les fervents du Progrès) ngày 16 /4 /1913.. nhưng mãi đến năm 1924, 1925 mới nhận những người bản xứ: và là hai người trước nhất ở Đông Dương. Nguyễn Văn Vĩnh là người bản xứ trước nhất được mang sang Pháp để kết nạp.. Sự ra đời của Hội Tam Điểm Khổng Tử, Phạm Huy Lục đảng viên đảng Xã Hội SFIO, chủ tịch dân biểu Bắc Kỳ, 6/10 là thành viên bản xứ. Hội trở thành nơi sinh hoạt của các trí thức lớn như .. Tại Sài Gòn chi hội Khổng Tử thành lập ngày 4/1/1930 gồm Bùi Quang Chiêu, Trần Văn Tý, Nguyễn Xuân Bái và thành phần Việt Nam Tam Điểm từ Pháp du học về như Cao Triều Phát, Trịnh Đình Thảo tham gia.

Qua 291 trang tác giả đã dẫn ta qua nhiều thời kỳ phát triển của Hội Tam Điểm Đông Dương, trong việc kết nạp người bản xứ.

Phần IV. Những thành viên Tam Điểm trước nhất. Mục III Hội Tam Điểm và tôn giáo mới ở Việt Nam. Phân phối cho ta những tài liệu về Hội Tam Điểm và Đạo Cao Đài rất thú vị, quan hệ giữa Louis Viadal con rể Đức Hộ Pháp Phạm Công Tắc, cắt nghĩa cho biết nguồn gốc thờ Victor Hugo trong Đạo Cao Đài.

Lịch Sử Việt Nam, không tình tiết như Nhật Bản có một vị vua anh minh Minh Trị Thiên Hoàng, một triều đình đầy người giỏi, có những plan lâu dài cho quốc gia, đặt nền tảng lâu dài cho một sự phát triễn vững bền.

Triều đại nhà Nguyễn không làm tròn, trách nhiệm với lịch sử, để mất nước, thế hệ cha ông ta là những người sắp chết trôi, gặp mảnh ván nào trôi gần thì bám vào mảnh ấy, trôi theo thời cuộc toàn cầu. Có khi người ngồi trên mảnh ván này đánh người ngồi trên mảnh ván kia, có khi người ngồi cùng mảnh ván đánh nhau để dành chỗ tốt. Khi dòng nước trôi xuôi thì hí hửng tưởng mình nắm được vận mạng lịch sử, chẳng khi nào xem mảnh ván mình ngồi đã mục rả.

Người tư duy như cụ Phan Châu Trinh: Cải tiến dân chủ, Nâng cao dân trí, Chấn hưng công thương nghiệp nghiệp. Trăm năm qua chẳng có ai như cụ, làm được một trào lưu Duy Tân như cụ, nói chi đặt nền tảng lâu dài cho quốc gia.

Trong hoàn cảnh hèn kém của quốc gia của cha ông, ta trân trọng những người trong tầm tay của mình đã gắng hết sức để làm những công việc văn hóa, lập trường học, thông dụng chữ quốc ngữ, dịch các sách văn học, tư tưởng để nâng cao trình độ dân trí và quan trí, thu nhặt những di sản văn hóa tổ tiên: như Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim, Hoàng Minh Giám, Lê Thước..

Nhiều cụ thể, ta không khỏi ngậm ngùi, pho tượng nữ thần tự do được Hội Tam Điểm Tình Huynh đệ Bắc Kỳ, một thời đặt trên tháp hồ Gươm, cha ông ta không biết giá trị văn nghệ cũng như biểu tượng, đã đem đập vỡ nấu chảy đúc thành tượng 𝓐 Di Đà chùa Ngũ Xã, cạnh hồ Trúc Bạch năm 1953.

Đọc xong quyển sách, ta ngậm ngùi, ta học được bài học gì nơi thế hệ cha ông ?

Ngày nay khi nhìn lại các nước trên toàn cầu, không phải nước nào cũng dành độc lập bằng đoạn đường đảo chính như nước ta. Không phải nước nào cũng trả giá bằng xương máu quá đắt như nước ta, và tác động một cuộc xâu xé dân tộc, nồi da xáo thịt vẫn còn nối dài. Ý kiến cho rằng ta tranh đấu giùm cho toàn toàn cầu cũng chỉ là một thần thoại. Nhiều nước khôn khéo như Nhật Bản không những giữ độc lập mà còn trở nên hùng mạnh tiến bộ. Như Thái Lan không một ngày bị mất chủ quyền, ngày nay họ đi trước hơn ta hai ba chục năm. Như Ấn Độ, Miến Điện, Indonesia, Phi Luật Tân, Mã Lai, Tân Gia Ba, Brunei, Maroc, Sénégal, Côte {d}’ Ivoire.. có phải trả giá bằng máu như tất cả chúng ta đâu. ?

Lịch sử đã đi qua, không thể làm trở lại, có làm được chăng là hàn gắn vết thương làm xâu xé dân tộc, để thống nhất tình cảm dân tộc. Người viết lịch sử ngày nay không nên chia hai: nhân vật này yêu nước, nhân vật kia bán nước. Bài học Vua Trần Nhân Tôn đốt tráp thư những kẻ hàng giặc, đáng cho tất cả chúng ta tư duy. Vua Trần có thể làm việc đó, nhưng ích lợi gì khi sau một trận chiến quốc gia cần bàn tay của toàn bộ mọi người để xây dựng lại. Sau một trận chiến tranh rồi cũng phải nối lại bang giao, hàn gắn lại những tan vỡ. Nước yếu kém rồi cũng phải gửi những con dân ưu tú nhất nước đi học hỏi những tiến bộ. Cũng phải tham gia vào những tổ chức chung của toàn cầu. Người lãnh đạo quốc gia tỉnh táo phải nghĩ đến một tổ chức chung nào toàn bộ mọi người đều có thể tham gia, và chọn lựa những nhân tài ưu việt của xứ sở lãnh đạo quốc gia.

Trong một thời kỳ lịch sử, nếu nước ta không chịu canh tân để tiến kịp với toàn cầu, nếu tất cả chúng ta cứ hèn yếu, thì không bị nước này chiếm cũng bị nước khác xâm lăng bóc lột. Phương án cầu viện đồng chủng da vàng, giúp ta cũng không hẳn là phương án tốt. Cụ Phan Bội Châu đi vận động cả nước để gửi hơn 200 sinh viên sang Nhật, mới còn đang học tiếng Nhật ở Thư Viện Hội Đông Á Đồng Văn thì Pháp ký kết văn kiện ngoại giao với Nhật đuổi đi. Sự bóc lột tàn bạo của Nhật tại các nước Á Đông thời Đệ Nhị Thế Chiến còn tàn bạo hơn thời Pháp thuộc. Sự bóc lột của Trung Quốc, chẻ trúc Nam Sơn cũng không ghi hết tội ác tất cả chúng ta từng biết.

Sau Đệ Nhị Thế Chiến 1939-1945, lần lượt các nước thuộc địa đều được độc lập. Nhiều nước như Maroc, Sénégal, Tunisie, Côte {d}’Ivoire đã đi đến độc lập đơn giản trong lúc nước ta mất thêm 30 năm xương máu chiến tranh. Ngày nay tất cả chúng ta đã thoát chưa thân trâu ngựa cho một nước hay một chủ thuyết, hay vẫn lay hoay tìm người cỡi ngựa ? Cầu mong nước ta có những người lãnh đạo tỉnh táo, đặt lại nền tảng hiến pháp để nhân dân chọn lựa được những người ưu tú, tài ba và tỉnh táo để lãnh đạo quốc gia. Cầu mong những trí thức ưu tú được huấn luyện, được “nhà vua” xuống chiếu cầu hiền, gióng ngựa quý đến thăm, mời tham gia bàn thảo việc nước thay vì bị giam trong tù…

Paris 17-2-2013

[1]Xem Nguyễn 𝒬 Thắng, Phan Chu Trinh, cuộc sống và tác phẩm. nxb Văn Học Hà Nội 1992.