Khám phá nhà thờ gỗ cổ kính và tráng lệ hơn 100 năm tuổi ở Kon Tum – nhà thờ gỗ kon tum

Nhà thờ là công trình kiệt tác bằng gỗ mang phong thái Basilica duy nhất còn sót lại trên toàn cầu. (Ảnh: Thành Đạt/TTXVN)

Nhà thờ chánh tòa Kon Tum, hay thường hay gọi là nhà thờ gỗ Kon Tum, là nhà thờ đẹp nhất Tây Nguyên – một trong những điểm du lịch không thể bỏ qua nếu như bạn có dịp đến thăm vùng đất đại ngàn.

Đây không chỉ là một công trình thiết kế tôn giáo bằng gỗ vô cùng mới mẻ với hơn 100 năm lịch sử mà đang là kiệt tác thiết kế gỗ mang phong thái Basilica còn tồn tại duy nhất trên toàn cầu.

Theo tư liệu lịch sử, vào những năm giữa thế kỷ 19, có một đoạn đường dài 120km tên gọi là đoạn đường “Muối, gốm sứ và cồng chiêng” từ Quảng Ngãi lên Kon Tum.

Đoạn đường này hẻo lánh, hoang vu, gồ ghề từ ngã ba Thạch Trụ, Quảng Ngãi qua Ba Tơ, đèo Violắc là đoạn đường buôn muối, gốm sứ và cồng chiêng hoặc các vật dụng giao thương giữa người Kinh và người dân tộc trong khu vực.

Khi đó, những nhà truyền giáo người Pháp cũng từng theo đoạn đường này để khởi đầu quá trình truyền giáo và có ý định xây dựng các nhà thờ nhỏ bằng gỗ, tre để truyền đạo.

Nhà thờ trước nhất đã được xây dựng vào năm 1870. Sau đó, khi số lượng giáo dân đông dần, linh mục Joseph Décrouille được giao phụ trách xứ đạo Kon Tum.

Năm 1913, linh mục Joseph Décrouille quyết định xây dựng một ngôi nhà thờ lớn với vật liệu đa số là gỗ cà chít – một loài sến đỏ có rất nhiều ở vùng đất Tây Nguyên.

Công việc xây dựng nhà thờ gỗ Kon Tum khởi đầu từ năm 1913 và kéo dài đến năm 1918 mới hoàn tất. Dù đã trải qua bao biến thiên lịch sử, cho đến nay nhà thờ vẫn không hề bị hư hỏng mà vẫn vững chắc.

Quá trình xây dựng nhà thờ trải qua nhiều gian truân vất vả, thậm chí có lúc bị đình trệ do đúng vào thời điểm Chiến tranh Toàn cầu lần thứ nhất nổ ra.

Trước đó, người ta cũng từng phải mất tới 3 năm để chuẩn bị cho việc xây dựng nhà thờ, khởi đầu bằng việc thuê thợ giỏi vào rừng đốn gỗ rồi dùng voi kéo về, sau lại cho người về xuôi đến các vùng như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định… tìm thợ giỏi về để xây dựng.

Về mặt tổng quan, nhà thờ được thiết kế theo lối thiết kế Roman kết phù hợp với kiểu nhà sàn của người Ba Na địa phương. Đây được xem như là đỉnh cao của sự phối hợp giữa văn hóa Tây phương và bản sắc dân tộc của vùng Tây Nguyên.

Nhà thờ gỗ Kon Tum nổi trội giữa cái nắng của Tây Nguyên. (Ảnh: Thành Đạt/TTXVN)

Có diện tích lên đến 700m2, nhà thờ gỗ Kon Tum là một “đại công trình” khép kín gồm giáo đường, nhà khách, nhà trưng bày các sản phẩm dân tộc và tôn giáo, nhà rông. Ngoài ra còn tồn tại cô nhi viện, nền tảng may, dệt thổ cẩm… của đồng bào dân tộc.

Nhìn bên ngoài, công trình là một khối nhà cao lớn uy nghiêm nổi trội với gam màu sẫm vì thời gian của gỗ và ngói.

Mặt tiền nhà thờ có một tháp chuông 4 tầng cao 24m nằm trung tâm tạo sự hài hòa, cân đối cho toàn thể công trình.

Hành lang hai cánh rộng và dài, các mái nhô cao và dốc như kiểu mái nhà rông của người Ba Na được đỡ chắc rằng bằng hàng cột gỗ tròn.

Bên trong thánh đường hình như là một toàn cầu khác hoàn toàn với kết cấu mái vòm dài, cao vút, thoáng đạt và tràn đầy ánh sáng làm cho người xem thực sự choáng ngợp trước vẻ đẹp hoành tráng và lộng lẫy.

Những hàng cột cao 12m đặt vững chắc trên chân đế bằng đá vươn lên nâng đỡ toàn thể mái vòm trung tâm và trần hành lang hai cánh không chỉ tạo sự bề thế cho công trình mà còn gợi cảm nghĩ rộng mở không gian về các phía.

[Ngôi nhà thờ có kiến trúc đẹp bậc nhất vùng Đông Nam Bộ]

Đặc biệt, hệ thống kèo gỗ hình vòm và các hàng cột nhỏ bên trên được kết nối tinh xảo, liền mạch một cách duyên dáng và mềm mại làm cho phần thượng tầng của gian thánh đường càng trở nên nguy nga, lộng lẫy.

Hai bên cánh, qua lớp ánh sáng tự nhiên, các ô cửa kính màu thiết kế theo lối vitraux với hình vẽ về những điển tích trong kinh thánh hiện lên lung linh rực rỡ.

Vẻ mới mẻ của nhà thờ được xây dựng bằng vật liệu gỗ toát lên vẻ trang nghiêm của nơi thờ phụng mà vẫn rất thân thiện với cuộc sống của người dân. (Ảnh: Thành Đạt/TTXVN)

Từ dưới hàng ghế của các tín đồ nhìn lên là cung thánh được thiết kế như một sân khấu nổi hình vòm lộng lẫy tạo cảm nghĩ trang nghiêm và cao thượng của chốn linh thiêng.

Có thể nói, mọi cụ thể thiết kế, điêu khắc, trang trí, phối màu… của ngôi nhà thờ đều vô cùng tinh xảo, chứng tỏ trình độ tay nghề bậc thầy của các nghệ nhân xưa.

Điều đặc biệt của công trình này là toàn thể các kết cấu từ cột, kèo, cho đến sàn nhà đều làm bằng gỗ và được kết dính với nhau bằng mộng mà không hề sử dụng đinh.

Trần, tường và vách được trát bằng loại vật liệu đất trộn rơm theo kiểu nhà truyền thống của người miền Trung Việt Nam, tuyệt đối không hề có chút bêtông cốt thép hay vôi vữa nào.

Giải thích về việc này, trong bản tường trình gửi Hội Thừa sai Paris năm 1913, tức ngay lúc mới khởi công xây dựng nhà thờ, Giám mục Đại diện Tông tòa xứ Đông Đàng Trong Grangeon đã viết như sau: “Không thể dùng đá cũng như gạch để xây dựng, chỉ có dùng gỗ mới xây dựng được với chất lượng cao và kiến trúc sư cho biết ngôi nhà thờ trên xứ Ba Na này có dáng dấp ngôi thánh đường chánh tòa.”

Thánh đường có nhiều khung cửa kính màu vẽ các điển tích trong kinh thánh, có tác dụng lấy ánh sáng vừa tạo thêm vẻ rực rỡ, tráng lệ cho giáo đường. (Ảnh: Thành Đạt/TTXVN)

Có một cụ thể vô cùng thú vị cho thấy các nghệ nhân thời ấy đã cực kỳ khéo léo và tinh tế khi mang một bức tranh kính màu hình tròn rất lớn vào đặt ở vị trí trung tâm của ngôi thánh đường, ngay trên cửa ra vào, đối mặt với cung thánh để vừa lấy sáng vừa trang trí như một biểu tượng của vầng Mặt Trời chiếu trực diện vào trong.

Nếu đứng ở bên ngoài thì khó hình dung ra người xưa đã vẽ gì trên bức tranh kính ấy. Nhưng vào bên trong, qua sự phản chiếu của ánh sáng, bức tranh hiện lên rực rỡ và tuyệt đẹp với hình ảnh về cuộc sống đầy sinh động của người Tây Nguyên xưa với cảnh buôn làng, nhà rông, voi kéo gỗ, sông suối, đại ngàn nguy nga…

Nói về vẻ đẹp của ngôi thánh đường này, Đức Giám mục Jeanningros, người làm phép khánh thành nhà thờ gỗ Kon Tum, trong thư gửi Hội Thừa sai Paris năm 1918 có đoạn viết: “Đây là một tòa nhà rộng rãi và quý giá, được xây dựng bằng danh mộc (gỗ quý)… thay thế cho nhà thờ bằng tranh nứa xưa đã bị hỏa hoạn cách 7 năm về trước bằng ngôi thánh đường đẹp này.”

Trải qua hơn 100 năm mưa gió dãi dầu, nhà thờ gỗ Kon Tum vẫn vững bền với thời gian và hình như ngày càng đẹp hơn bởi vẻ cổ kính và lộng lẫy hiếm hoi của mình.

Đến thăm nhà thờ gỗ Kon Tum, khách du lịch không chỉ được biết thêm về lịch sử của nhà thờ chánh tòa Giáo phận Kon Tum, một trong 27 giáo phận Đạo công giáo Roma tại Việt Nam, và là giáo phận lâu đời nhất vùng Tây Nguyên, mà còn được ngắm nhìn một trong những kiệt tác bằng gỗ về công trình thiết kế Đạo công giáo ở Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á.

Toàn cảnh nhà thờ Gỗ Kon Tum. (Ảnh: Thành Đạt/TTXVN)

Công trình thiết kế tôn giáo vô cùng mới mẻ và tuyệt đẹp này xứng đáng được xếp vào hàng kiệt tác các công trình thiết kế Đạo công giáo bằng gỗ ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.

Nhà thờ mở cửa quanh năm cho mọi người, bất kể tôn giáo, vào toàn bộ các ngày trong tuần trừ buổi tối. Nếu đến thăm nhà thờ gỗ vào ngày Chủ nhật, khách du lịch sẽ phải đợi sau 9 giờ mới được vào để tránh tác động đến sự kiện của đồng bào Đạo công giáo nơi đây.

Không chỉ là nơi giáo dân nguyện cầu, nhà thờ gỗ đang là nơi đến, điểm nghỉ chân của rất đông người dân Kon Tum. Đặc biệt, ở đây còn tồn tại một phiên chợ nhỏ bày bán các sản phẩm thủ công từ các buôn làng trong vùng./.

(Vietnam+)