Nguyên Tô & Biển của tình yêu muôn kiếp – tôi đã yêu em từ muôn kiếp nào

“Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu.” (Lev Tolstoy). Người đàn bà viết, người đàn bà yêu Bình Nguyên Trang, tôi đồ rằng, trái tim cô đã ươm hạt mầm tình yêu từ muôn kiếp trước để đến khi vừa vặn trong sứ mệnh nhà thơ, con chim sơn ca trong lồng ngực Trang đã cất lên khúc tình tuyệt diệu, vô tận. Có nét trong trẻo buổi rạng đông cuộc sống, lại có nét già dặn, trải nghiệm dọc đường đời đã từng có lúc vụn vỡ. Thơ đã chắp cánh cho Trang…

Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống

Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống

một thẳm sâu không bến không bờ

biển nằm đó trong ngàn lời than thở

trong hân hoan thức mỏi đợi chờ

em tìm trong điệp trùng con sóng

con sóng nào đã nhắc tên em

thuở hồng hoang buổi nào em đi lạc

trong tim anh nồng ấm êm đềm

Anh là biển của tháng ngày rộng lượng

giữ lại giùm em muối mặn cuộc sống

một mai nếu buồm em phiêu dạt gió

em xin về khóc giữa bờ bến anh

Có những lúc muốn làm con cá nhỏ

thả mình trên ngọn sóng luân hồi

biển đừng cạn và anh đừng vắng mặt

không nên để em nhìn thấu trái tim người

Em sợ lắm một ngày biển chết

tình yêu kia bị đánh lưới tiêu điều

em cô quạnh không còn biển gọi

cất vào đâu khô khát những buổi chiều

Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống

những nợ nần dưới đáy biển sâu

ta đã yêu và ta ly biệt

ta đã thương đau và ta đã chữa lành

ta đã thấy dẫu mù loà thời cuộc

ấp ôm mình vô tận biển xanh

Xin anh đấy ngày mai dù hoại diệt

đủ thẳm sâu cho em một cõi về

đủ thứ tha qua dằng dặc bến mê

cho em hát một rạng đông trước biển

cho em sống một kiếp thuyền nhớ bến

trong hoang vu ngày tháng gọi loài người.

BÌNH NGUYÊN TRANG

Lời bình của tác giả Nguyên Tô:

Khi Bình Nguyên Trang đã là một nhà thơ, thì tôi chỉ là con bé lớp 10 ngu ngơ, đầu tháng kiễng chân ở quầy báo bưu điện huyện của một tỉnh lẻ chờ ngắm thơ nàng trên tờ báo Hoa Học Trò. Rất may mắn, sau này tôi đã trở thành bạn facebook của Trang.

Thơ Trang là một thứ trong veo, da diết đến khó tả, có những câu đã neo lại hồn tôi mấy chục năm trời:

“Đành rằng tháng ba vẫn thắp màu hoa cũ

Nhưng có những điều phải sống khác với ngày xưa.”

Trang thì thầm với tuổi mây của tôi như vậy, nhưng đến giờ trong tôi vẫn “thắp màu hoa cũ”. Tôi yêu thơ Trang như yêu kí ức học trò thần tiên, như yêu hiện sinh cõi đàn bà ngổn ngang 7x của chúng tôi. Thơ Trang dong gió để cánh buồm tôi ra khơi, cái màu đỏ thắm chói chang phía trời xa, cứ lấp lóa như thực, như mơ, thứ mà tưởng như trong lòng tay, nhưng có khi lại dong du tận cõi xa ngái, mơ huyền nào đó. Thơ Trang cho tôi vịn dậy, mở òa cả niềm chông chênh thân phận đàn bà đa đoan.

“Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống” – tình yêu là thứ gì đó, tưởng có nhưng thoắt vụt cất cánh, để lại trong vi huyền kí ức những dấu môi son diễm hằng lại vương vương giọt khóc. Lệ đàn bà. Đến giờ Trang và “em” cũng như tôi, có vẻ vẫn đi tìm? Đi sâu vào bản thể, với muôn hồ xa xăm, mờ mịt, “em đã sống”. “Em” chưa khi nào hết yêu, em chưa khi nào buông “sống”- một trái tim đa mang tình tội. “Em” – người đàn bà thơ, yêu là bản năng, bởi văn nghệ chỉ được cất lên trong toàn cầu xúc cảm nhiệm màu. Nếu yêu chết, thơ cũng hết. Đàn bà hiện diện mọi nông nỗi trong yêu, ở đủ mọi cung bậc xúc cảm đối lập.

“Tìm” – Trang đã vẽ nên đường tình xuyên muôn kiếp, cô lên tiếng cho phụ nữ mọi thời kì. Có vẻ vì vậy, nội lực con chữ của Trang rất trẻ trung và hiện đại. Phụ nữ Á Đông thường giấu cái tôi của mình trong những xó tối tâm hồn thầm kín, bởi sắc màu Nho giáo che phủ, nhưng Trang đã yêu rất đẹp, táo bạo. Đó cũng là điều tôi lĩnh ngộ ở Trang. Không thụ động, chủ động đi tìm những giá trị đích thực- thông điệp từ nhan đề bài thơ mà Trang gửi gắm.

“Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống

một thẳm sâu không bến không bờ

biển nằm đó trong ngàn lời than thở

trong hân hoan thức mỏi đợi chờ”

Tình yêu mà em tìm kiếm quá đỗi tham lam, vượt qua mọi đường biên của vũ trụ, “biển” chỉ là một mảnh ghép văng ra từ thiên hà phập phồng dấu yêu ươm ủ, “nằm đó” chơ vơ giữa “một thẳm sâu không bến không bờ”. Câu thơ chứa đến hai từ “không”, phủ định của của phủ định vẽ ra cõi vô biên không hạn định nhưng lại nhất định một tình yêu rất “em”, rất đàn bà. Thẳm sâu kiếp nhớ sầu hoài vạn cổ là “than thở, hân hoan”. Trang đã thần tình hạ nét bút phóng khoáng trong văn nghệ đối lập hai trạng thái xúc cảm: buồn, vui. Từ hai dấu mốc tâm trạng ấy, khai sinh tình yêu của “em”. “Em”, giữa không bờ bến vẫn “thức mỏi đợi chờ” anh. Tôi cho rằng Trang là một người dồn nén ngôn từ và xúc cảm rất tài tình. Bởi tôi hiểu, khát vọng “tìm” yêu đã làm em mất ngủ, nỗi thao thức, hờn nhớ trong giấc miên trường mỏi mong đợi đợi. Tình yêu đã thổi cánh gió vào trái tim, sự khát khao rung cảm tận tơ tóc. “Tìm” và “chờ”- người phụ nữ đã bán tim mình cho suốt hành trình tháng năm hân hoan để mong tin một ngày rực rỡ nào đó sẽ gặp anh đích thực. Tôi trân trọng khát vọng đàn bà ấy.

“Anh là biển của tháng ngày rộng lượng

giữ lại giùm em muối mặn cuộc sống

một mai nếu buồm em phiêu dạt gió

em xin về khóc giữa bờ bến anh”

Trang đã gặp và có được biển – “Anh là biển của tháng ngày rộng lượng”. Giữa nhân sinh, gặp được người tử tế với mình đã là quý, được có một người đàn ông rộng lượng, này là một ân điển. Được yêu như vậy, Trang là người đàn bà hạnh phúc, thứ hạnh phúc không chia đều cho một nửa toàn cầu. Đàn bà khi yêu, dù đỉnh cao hạnh phúc vẫn thấp thỏm, này là bản năng giới. Đàn bà viết, lo âu tính bằng cấp số nhân, bởi sự nhạy cảm. “Em” gửi vào gia tài yêu kim cương của trái tim- “muối mặn cuộc đời”. Để tưởng ra trong một bão tố đại dương, “buồm em phiêu bạt gió” vẫn được neo vào “bến bờ anh”, được thấm giùm lệ mặn. Tôi thấy Trang rất thành thực. Cô moi tim mình để muối biển mài mòn, mở cửa xó tối. Đàn bà, phàm đã yêu thường nông nổi, dốc vốn. Trang là nghệ sỹ, tim từng bị muôn ngàn mũi tên nhắm tới, đổ nát, hoang tàn không tránh khỏi. Trang đã gọi tên nỗi đa đoan đàn bà bằng một khái niệm rất mới- “buồm em phiêu bạt gió”. Ngôn từ đại dương được cất trong một thi ảnh đẹp. Trang là người đàn bà quyền năng, nhốt cả vô hình vũ trụ trong ngòi bút mình.

Và Trang đã đảo chiều những thứ vốn là truyền thống. Bờ bến trước giờ để chỉ giới nữ – chờ đợi, neo đậu, êm đềm, cũng là một kiểu Vọng Phu giữa cuộc sống. Và đố ai đếm được trên dải đất Việt Nam này có bao nhiêu thế hệ đàn bà Vọng Phu. Trang lạ hóa gương mặt chờ đợi, đón với, chiều yêu, nhẫn nhường bằng “biển”-anh. Chỉ một sự vượt thoát thành kiến ấy, Trang đã trở nên người sáng tạo lịch sử tâm hồn tình yêu lứa đôi hiện đại. Đàn ông rộng lòng để đón nhận người đàn bà của mình, sau những tan hoang, đổ nát của những cơn lốc lạc. Tôi nể Trang bởi tư duy vượt ra mọi đường biên bằng giá trị nhân văn thấm thía ấy.

Cuộc sống dâu bể, sợ hãi là một thứ bản năng. Vì sợ mà loài người biết răn mình không sa vào cõi mê lầm. Nhưng cũng cũng chính vì nỗi sợ hãi, loài người thỉnh thoảng đánh mất thời dịp vượt lên hạn chế bản thân. Nếu e sợ sự hiểm nguy, không dám dấn thân thì liệu bạn có hiểu được về giá trị của sự sống? Tất cả chúng ta thường chúc nhau an lành, tuy nhiên tình yêu đầy rẫy thử thách, thậm chí là tử vong nhưng nhân loại có ai đủ tỉnh táo để khước từ? Sự huyền bí và ngạc nhiên luôn là thứ mê hoặc, để thức tỉnh khao khát dấn thân, từ bỏ lựa chọn một cuộc sống nhợt nhạt, phẳng phiu.

“Em sợ lắm một ngày biển chết

tình yêu kia bị đánh lưới tiêu điều

em cô quạnh không còn biển gọi

cất vào đâu khô khát những buổi chiều”

Dấn thân, du mình vào bão đại dương, và Trang sợ một ngày biển chết. Ai biết ngày mai màu gì? Trang đã lấy giả thiết “biển chết” để tỏ bày tình yêu của mình. Biển chết, “em cô đơn”, em “khô khát”. Đàn bà thường thế, trong cõi say mê, nồng nẫu, luôn nghĩ rằng, nếu anh chết thì em cũng không sống nổi, song le, họ vẫn sống điềm nhiên, thậm chí tốt hơn ngày ngày hôm qua. Trang đã nói hiển nhiên một thực tiễn trần trụi của tình yêu.

Thực tiễn thì, tình yêu đâu phải chỉ là thứ chắp cho loài người đôi cánh dệt bằng những sợi lãng mạn. Nó đang là thứ tận diệt, đẩy loài người vào cõi u mê. Vì vậy nhân loại đã từng có bao nhiêu bi kịch và bi kịch luôn gắn bó cùng sự sống loài người. Yêu nhau, cùng nhau, xa nhau, delete khỏi kí ức đã là hạnh phúc, thỉnh thoảng đang là những vết thương không lành, chỉ khẽ cựa là ứa máu, nhàu đau. Nhưng này lại là những giọt máu mang sinh mệnh tình yêu. Dù chia cắt, vẫn phập phồng, khắc khoải. Người đàn bà ấy vẫn còn yêu. Dù cô nói “đã chữa lành”.

“Tìm trong muôn vạn kiếp đời em đã sống

những nợ nần dưới đáy biển sâu

ta đã yêu và ta ly biệt

ta đã thương đau và ta đã chữa lành

ta đã thấy dẫu mù loà thời cuộc

ấp ôm mình vô tận biển xanh”

Khổ thơ này kéo dài dị thường, đến 6 câu, tình yêu đã trào chảy ra ngoài khuôn khổ hạn định, 4 câu không đủ, Trang cắt thêm nửa khổ nữa, như cắt trái tim em. Chỉ 6 câu thơ nhưng đủ viết nên khúc tình yêu vô tận. Mà ở đó tất cả chúng ta đã “sống”, đã “yêu”, đã “ly biệt, thương đau, chữa lành”. Không, tim em vụn vỡ, không một cuộc đại phẫu nào có thể chữa lành. Nỗi tiếc nuối dừng lại trong câu cuối “ấp ôm mình vô tận biển xanh”. Tưởng đã đặt dấu chấm hết, thì đến đây, toàn bộ lại ùa về. Cả một đại dương trong tim em gào thét, hổn hà, thở than. Thống khổ trong tình yêu cũng là một thứ hạnh phúc vô tận. Đàn bà yêu kì quái, một kiểu tuẫn mình nhưng vẫn ngậm ngùi trong cõi hoang vu dâu bể.

Đi qua nỗi cồn cào, nhấn chìm, Trang hạ khổ thơ cuối vỏn vẹn chỉ 2 câu:

“cho em sống một kiếp thuyền nhớ bến

trong hoang vu ngày tháng gọi loài người.”

Em yêu mạnh mẽ, quyết liệt đến tận tuyệt. Em biến mình thành con thuyền. Thuyền xuôi ngược vạn dòng hải lưu, lênh đênh dập dồi, uống trăng, tắm rạng đông, mặn mòi ướp muối, xoải mình giữa thênh thang hoang hiu, để trong suốt dặm dài năm tháng vẫn gọi tên nỗi nhớ biển: “cho em sống một kiếp thuyền nhớ bến”. Anh là bờ bến.

“Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu.” (Lev Tolstoy). Người đàn bà viết, người đàn bà yêu Bình Nguyên Trang, tôi đồ rằng, trái tim cô đã ươm hạt mầm tình yêu từ muôn kiếp trước để đến khi vừa vặn trong sứ mệnh nhà thơ, con chim sơn ca trong lồng ngực Trang đã cất lên khúc tình tuyệt diệu, vô tận. Có nét trong trẻo buổi rạng đông cuộc sống, lại có nét già dặn, trải nghiệm dọc đường đời đã từng có lúc vụn vỡ. Thơ đã chắp cánh cho Trang. Trang là kiểu viết cho toàn bộ. Ai đọc Trang cũng thấy mình trong đó. Cô không keo kiết xúc cảm mà trang trải khoan dung. Thơ Trang ám ảnh tôi bởi cái da diết, khôi nguyên như giọt sớm mai, có cả hào hển run rẩy tận từng tế bào vi tế. Nó cho tôi thấy được mình từ thuở sớm mai học trò xa xưa, lại gặp tôi trong cõi đàn bà đầy phế tích tình yêu. Để thấy rằng, đời này dù dâu bể thì vẫn xin nguyện được tát cạn đại dương để tìm thấy tim mình neo trong bờ bến anh, nơi trầm tích biển khơi.

NGUYÊN TÔ