Tạp chí điện tử Bảo vệ Rừng và Môi trường – rừng ngập mặn cần giờ

BVRvàamp;MT – Cách trung tâm TP.HCM 50km là một thảm xanh ngút ngàn, vị trí mà ai cũng nên một lần đặt chân đến. Này là Cần Giờ, khu dự trữ sinh quyển toàn cầu trước hết của Việt Nam được UNESCO thừa nhận năm 2000.

Rừng ngập mặn Cần Giờ được tổ chức UNESCO thừa nhận là Khu Dự trữ sinh quyển toàn cầu trước hết ở Việt Nam vào năm 2000. Qua hơn 20 năm, đến nay, rừng ngập mặn Cần Giờ giữ vững vai trò là “lá phổi xanh” bảo vệ cho Tp trọng tâm phía Nam.

Hệ sinh thái đa đạng

Nằm cách trung tâm Tp Hồ Chí Minh gần 40km, Khu dự trữ sinh quyển toàn cầu Cần Giờ có tổng diện tích hơn 75.000ha, trong đó vùng lõi rộng 4.721ha, vùng đệm 41.000ha và vùng chuyển tiếp 29 nghìn ha.

Nơi đây là một quần thể gồm các loài động, thực vật rừng trên cạn và thuỷ sinh, được tạo dựng trên vùng châu thổ rộng lớn của các sông Đồng Nai, Sài Gòn và Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây.

Trước chiến tranh, Cần Giờ vốn đã là khu rừng ngập mặn với quần thể động thực vật phong phú. Xong nơi đây từng bị bom đạn và chất độc phá hủy trong cuộc kháng chiến của dân tộc.

Tới năm 1978, khi được sáp nhập về Tp Hồ Chí Minh, Ủy ban Nhân dân Tp đã có những hành động thiết thực tái tạo lại rừng. Nhiệm vụ trồng rừng đã làm sống lại tới 31.000ha thực vật và tự nhiên.

Sự kiện Cần Giờ được Chương trình Nhân loại và Sinh Quyển – MAB của UNESCO thừa nhận là Khu dự trữ sinh quyển trước hết của Việt Nam nằm trong mạng lưới các khu dự trữ sinh quyển của toàn cầu vào năm 2000 đã thực sự ghi nhận sự đóng góp và nỗ lực lớn của lực lượng thanh niên xung phong Tp Hồ Chí Minh và nhân dân Cần Giờ.

Theo kết quả tổng hợp của Viện Sinh thái học miền nam, hệ thực vật rừng ngập mặn Cần Giờ ghi nhận 296 loài, nhóm thực vật ngập mặn. Rừng ngập mặn Cần Giờ đang là nơi sinh sống của nhiều loại động thực vật quý hiếm thuộc Mục lục Sách đỏ Việt Nam.

Với hệ động thực vật phong phú, mới lạ và phong phú, điển hình cho khu dự trữ rừng ngập mặn, đây là vị trí lý tưởng để phục vụ tìm hiểu khoa học, đồng thời là khu du lịch trọng tâm của cả nước.

Rừng ngập mặn Cần Giờ có điều kiện môi trường rất đặc biệt, là hệ sinh thái trung gian giữa hệ sinh thái thủy vực với hệ sinh thái trên cạn, hệ sinh thái nước ngọt và hệ sinh thái nước mặn. Rừng Cần Giờ nhận một lượng lớn phù sa từ sông Đồng Nai, cùng với tác động của biển kế cận và các đợt thủy triều mà hệ thực vật nơi đây rất phong phú với trên 150 loài thực vật, trở thành nguồn phân phối thức ăn và nơi trú ngụ cho rất nhiều loài thủy sinh, cá và các động vật có xương sống khác.

Về thực vật, nhiều loại cây, đa phần là bần trắng, mấm trắng, các quần hợp đước đôi. bần trắng cùng xu ổi, trang, đưng 𝒱.𝒱… và các loại nước lợ như bần chua, ô rô, dừa lá, ráng…

Về động vật có khu hệ động vật thủy sinh không xương sống với trên 700 loài, khu hệ cá trên 130 loài, khu hệ động vật có xương sống có 9 loài lưỡng thê, 31 loài bò sát, 4 loài có vú. Trong số đó có 11 loài bò sát có tên trong sách đỏ Việt Nam như tắc kè, kỳ đà nước, trăn đất, trăn gấm, rắn cạp nong, rắn hổ mang, rắn hổ chúa, cá sấu hoa cà…

Khu hệ chim có khoảng 130 loài thuộc 47 họ, 17 bộ. Trong số đó có 51 loài chim nước và 79 loài không phải chim nước sống trong nhiều sinh cảnh khác nhau.

Đây là một khu rừng mà theo nhận xét của các Chuyên Viên nước ngoài là được khôi phục, chăm sóc, bảo vệ thuộc loại tốt nhất ở Việt Nam và toàn toàn cầu. Đây cũng là vị trí lý tưởng phục vụ cho việc tìm hiểu khoa học, du lịch sinh thái.

Rừng ngập mặn Cần Giờ đã trở thành “lá phổi” đồng thời là “quả thận” có tính năng làm sạch không khí và nước thải từ các Tp công nghiệp trong thượng nguồn sông Ðồng Nai-Sài Gòn để ra biển Ðông.

Khu rừng đóng vai trò làm sạch không khí, nước thải từ Tp, khu sản xuất công nghiệp. Đồng thời trả lại môi trường trong lành, giảm thiểu ô nhiễm môi trường cho Thàn phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Rừng ngập mặn còn làm hạn chế các thiệt hại do bão lũ. Đây cũng là cư trú, sinh trưởng và phân phối nguồn thức ăn cho các loài động thực vật.

Rừng ngập mặn Cần Giờ còn tồn tại vai trò trọng yếu hạn chế thiệt hại do bão lũ, giảm đến 50% năng lượng thúc đẩy từ sóng biển, ngăn ngừa nước biển dâng cũng như góp phần bảo vệ dân cư và hạ tầng ven biển.

Phục hồi và bảo vệ rừng ngập mặn Cần Giờ thành công là nhờ đóng góp trọng yếu của cộng đồng dân cư địa phương, từ việc chung tay trồng rừng trong suốt thời kỳ sau chiến tranh cho tới việc nhận khoán bảo vệ rừng, nhiều người trong số các hộ tham gia bảo vệ rừng hiện tại trước đó đã từng chặt phá rừng.

Ngoài ra, việc giao rừng cho người dân chăm sóc và bảo vệ đã tạo điều kiện cho người dân nâng cao sinh kế, ổn định cuộc sống và gắn bó với rừng ngập mặn Cần Giờ như hiện tại.

Hướng tới bảo tồn, phát triển vững chắc

Hiện tại, Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ được Tp Hồ Chí Minh quy hoạch, phát triển thành khu du lịch sinh thái mê hoặc khách tham quan với sự hoàn thiện về hệ thống cầu, đường bộ, kênh mương, lối đi trong rừng.

Ủy ban Nhân dân huyện Cần Giờ cho biết sẽ tập trung đầu tư phát triển hoàn chỉnh và tổ chức khai thác có hiệu quả không gian du lịch rừng trên nền tảng từng bước khép kín và kết nối với các không gian du lịch khác trong khu vực.

Về công tác quản lý tài nguyên rừng, Ban Quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ cho biết, hiện nhà cung cấp này đã triển khai nhiều chương trình tìm hiểu, quan trắc theo dõi tình tiết tài nguyên rừng nhằm định hướng công tác quản lý tài nguyên rừng, nhắm đến phát triển vững chắc, tăng trưởng diện tích rừng và bảo tồn phong phú sinh học.

Ngoài ra, nhằm xây dựng những hạt nhân trong quản lý, bảo vệ rừng, từ năm 1994 đến nay, Ban quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ đã tiến hành giao khoán bảo vệ rừng cho 144 hộ gia đình tại địa phương và 12 đơn vị, nhà cung cấp. Mô hình này đã phát huy hiệu quả tốt khi các hộ giữ rừng đã yên tâm gắn bó và tích cực tham gia công tác bảo vệ rừng.

Thời gian tới, Tp Hồ Chí Minh sẽ hoàn thiện cơ chế quyết sách về quản lý và quy hoạch Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ; kêu gọi sự tham gia và đóng góp của cộng đồng dân cư và các bên liên quan vào công tác quản lý và khai thác sử dụng các loại tài nguyên rừng; thực hiện tuyên truyền, giáo dục về bảo vệ môi trường và phong phú sinh học; tìm hiểu sinh kế cộng đồng cho dân cư quanh vùng đệm.

Không những thế, Tp thiết lập các chốt bảo vệ rừng ở nơi xung yếu và toàn bộ các tiểu khu, tạo lập mối quan hệ giữa các lực lượng bảo vệ rừng và nhân dân quanh vùng đệm; phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương huyện, xã, các lực lượng vũ trang trên địa phận để tổ chức cùng tham gia quản lý, bảo vệ rừng, làm tốt công tác khuyến lâm, tạo công ăn việc làm và thu nhập cho người lao động qua trồng rừng.

Phó giáo sư, tiến sỹ Trần Ðình Thiên, nguyên Viện trưởng Kinh tế Việt Nam, cũng cho rằng Cần Giờ đang hướng phát triển về một khu đô thị du lịch lấn biển. Ðể sớm về đích, huyện cần phát triển không chỉ vững chắc mà cần một tư duy mới mang tính đột phá trên nền tảng phát huy các lợi thế sẵn có.

Tiến sỹ Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Sử học Tp Hồ Chí Minh, nêu ý kiến phát triển Cần Giờ là một đòi hỏi từ thực tiễn khách quan nhưng phát triển như vậy nào cũng rất trọng yếu. Khi phát triển, huyện cần Note tới ba đặc trưng: Bảo tồn hệ sinh thái rừng ngập mặn; lưu tâm sinh thái của mặt tiền biển và cửa sông; hệ thống di tích ở Cần Giờ.

Ðây là những lợi thế có giá trị rất lớn mà nhiều nước trong khu vực không có. Ðiều này giúp Cần Giờ có thể phát triển du lịch văn hóa bên cạnh phát triển du lịch sinh thái. Các đặc trưng này nếu được phát huy và “bảo quản” tốt sẽ giúp Cần Giờ phát triển mà không bị biến dạng và mất bản sắc riêng vốn có./.