Tiểu sử chị Võ Thị Sáu – Tài liệu nên đọc để hiểu thêm về “Chị” trước khi ra viếng mộ – bài thơ võ thị sáu

29/08/2018

Võ Thị Sáu (1933-1952) là một nữ du kích trong kháng chiến chống Pháp ở Việt Nam, người nhiều lần thực hiện các cuộc mưu sát nhắm vào các sĩ quan Pháp và những người Việt hợp tác đắc lực với chính quyền thực dân Pháp tại miền Nam Việt Nam.

Do bị chỉ điểm, cô bị quân Pháp bắt được và bị tòa án binh Quân đội Pháp xử tử hình khi chưa đến 18 tuổi.

Chính quyền Việt Nam xem cô như một biểu tượng liệt nữ người hùng tiêu biểu trong cuộc Kháng chiến chống Pháp và đã truy tặng cho cô danh hiệu Người hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 1993.

1. Tiểu sử chị Võ Thị Sáu

Võ Thị Sáu sinh năm 1933, là con ông Võ Văn Hợi và bà Nguyễn Thị Đậu. Về nguyên quán, trên bia mộ chỉ ghi tại huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Nhiều tài liệu ghi nguyên quán của cô tại xã Phước Thọ (thuộc tổng Phước Hưng Hạ), tỉnh Bà Rịa, nay thuộc xã Phước Long Thọ, huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Một số tài liệu khác ghi nguyên quán của cô tại xã Long Mỹ (thuộc tổng Phước Hưng Thượng), tỉnh Bà Rịa, nay thuộc xã Long Mỹ, cũng thuộc huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.

Sinh ra trong một gia đình nghèo, thân phụ làm nghề đánh xe ngựa chở khách thuê đi Long Điền, Phước Hải, thân mẫu buôn bán bún bì chả tại chợ Đất Đỏ, từ nhỏ, cô phải phụ giúp cha mẹ để sinh kế. Năm cô lên 4 tuổi, gia đình cô đã thuê một căn nhà thuộc dãy phố chợ do làng xây dựng để cho thuê mướn. Căn nhà này nay thuộc thị xã Đất Đỏ, được chính quyền Việt Nam cho phục dựng để làm nhà lưu niệm về cô.

Bài thơ của ông Lương Ngọc Huỳnh mô tả ngắn gọn về cuộc sống người người hùng Võ Thị Sáu:

“Vào năm 1933

Chị Võ Thị Sáu oa oa ra đời

Ông Võ Văn Hợi là Cha

Bà Nguyễn Thị Đậu chính là Mẹ sinh.

Lớn lên trong cảnh loạn binh

Do Pháp đô hộ nước mình nhiều năm

Thời ấy cuộc sống khó khăn

Ai cũng lao động nhọc nhằn ngày đêm

Bố chở xe ngựa kiếm thêm

Mẹ thì bán bún ở trên chợ làng

Làng chị đất đỏ bazan

Có nguồn có cội họ hàng gia tiên

Đời người như một chữ duyên

Việt Minh kháng chiến chị liền tham gia

Những ngày chị sống xa nhà

Làm người liên lạc xông pha chiến trường

Giặc pháp tàn bạo nhiễu nhương

Lại thêm chỉ điểm của phường Việt gian

Bọn chúng tàn phá giang san

Đêm ngày bắn giết, tan hoang chùa, đình

Lúc này quân đội Việt Minh

Chủ trương quán triệt quân mình đánh nhanh

Chị Sáu ở biệt đội thành

Tham gia nhiều trận đánh nhanh thắng giòn

Chị luôn có tấm lòng son

Thương yêu đồng đội xói mòn ruột gan

Mùa đông năm ấy lá vàng

Canh dần chợ tết mở hàng đánh tây

Giết được Cả Suốt cả Đay

Ở chợ Đất Đỏ giữa ngay quê nhà

Chị bị giặc bắt đi xa

Pháp xử tội chị ở toà án binh

Chị bị tuyên án tử hình

Tuổi vừa mười bảy đồng trinh trăng tròn

Lúc này dư luận om xòm

Phản đối bởi chị đang còn thiếu niên

Giặc Pháp như bọn chó điên

Chúng liền mang chị ra miền đảo xa ( Côn Đảo )

Hôm ấy là ngày 23 (23-1-1952)

Chúng đã bắn chị dưới hàng dương xanh!

Hồn chị ru gió trên cành

Thân chị nằm giữa đảo xanh nắng tràn

Nước non độc lập hoàn toàn

Nhân dân nhớ chị xếp hàng về đây

Nào hoa nào lễ chất đầy

Khói nhang lẫn với trời mây điệp trùng

Chị Võ Thị Sáu người hùng

Viết nên sử sách đi cùng thời gian.”

2. Quá trình hoạt động Cách mạng của chị Võ Thị Sáu

+ Tham gia kháng chiến

Sau khoảng thời gian Cách mạng tháng 8 thành công, người Việt Nam đã thành lập chính phủ riêng và tuyên bố độc lập, thống nhất, thoát ly khỏi quyền thống trị của thực dân Pháp đã ngót 80 năm; và sau đó tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp để chống lại sự tái lập quyền thống trị của thực dân Pháp như trước kia. Các anh trai của chị Võ Thị Sáu, sau thời điểm quân Pháp tái chiếm vùng Đất Đỏ, đã thoát ly gia đình, hoạt động kháng chiến cho trào lưu Việt Minh. Chị Võ Thị Sáu bỏ dở việc học, ở nhà giúp mẹ cha kiếm sống và bí mật tiếp tế cho các anh, vốn công tác trong Chi đội Giải phóng quân của tỉnh Bà Rịa.

Năm 1946, “chị”  theo anh trai là Võ Văn Me vào khu kháng chiến, và trở thành liên lạc viên của Đội Công an xung phong Đất Đỏ. Năm 1947, cô chính thức trở thành đội viên Công an xung phong Đất Đỏ khi mới 14 tuổi. Từ đó, cô tham gia nhiều trận tập kích bằng lựu đạn, ám sát các sĩ quan Pháp và Việt gian hợp tác với quân Pháp; nhất là trận tập kích bằng lựu đạn tại lễ kỷ niệm Quốc khánh Pháp ngày 14 tháng 7 năm 1949 tại Đất Đỏ, gây được tiếng vang trong vùng.

Theo trang thông tin của huyện Đất Đỏ, thì vào tháng 12 năm 1949, trong một chuyến công tác tại Đất Đỏ, chị Võ Thị Sáu bị quân Pháp bắt được. Một số tài liệu khác ghi “chị” bị tóm gọn vào tháng 2 năm 1950, sau thời điểm “chị” và đồng đội dùng lựu đạn tập kích giết chết Cả Suốt và Cả Đay, là hương chức người Việt hợp tác đắc lực với quân Pháp, ở ngay phiên chợ Tết Canh Dần tại chợ Đất Đỏ.

+ Bị tóm gọn và tử hình

Sau khoảng thời gian bị tóm gọn, “chị” lần lượt bị mang đi thẩm vấn và giam giữ tại các nhà tù Đất Đỏ, khám đường Bà Rịa và khám Chí Hòa. Tháng 4 năm 1950, tòa án binh của quân đội Pháp đã mang “chị” ra xét xử với tội danh làm chết một sĩ quan Pháp và 23 người Việt hợp tác với Pháp.

Ngay tại phiên tòa đại hình, Võ Thị Sáu đã trổ tài sự dũng cảm bằng những tuyên bố mạnh mẽ tại phiên tòa. Cô tuyên bố: “Yêu nước chống bọn thực dân xâm lược không phải là tội”. Và khi quan tòa rung chuông ngắt lời chị, tuyên án: “Tử hình, tịch thu toàn bộ tài sản”, chị thét lớn: “Ta còn mấy thùng rác ở khám Chí Hòa, tụi bây vô mà tịch thu!”. Tiếp này là tiếng hô: “Đả đảo thực dân Pháp! Kháng chiến nhất định thắng lợi!”

Vào thời điểm xử án, cô chưa tròn 18 tuổi, vì vậy các luật sư bảo vệ cô căn cứ vào điểm này để tranh biện nhằm mang cô thoát khỏi án tử hình. Mặt dù vậy, tòa án binh Pháp vẫn tuyên án tử hình cô. Bản án này đã gây chấn động dư luận, gây ra sự phản đối mạnh mẽ cả tại Việt Nam và ngay tại nước Pháp. Cũng chính vì vậy, chính quyền quân sự Pháp không thể công khai thi hành bản án. Cô tiếp tục bị giam giữ tại khám Chí Hòa cho đến tận giữa tháng 1 năm 1952 thì bị chính quyền quân sự Pháp chuyển ra Côn Đảo để bí mật thi hành án tử hình khi cô đã đủ 18 tuổi.

Theo các lời chứng của các cựu tù Côn Đảo, cô được mang ra đến Côn Đảo vào chiều ngày 21 tháng 1 năm 1952, và bị giam trong Sở Cò (đối mặt với văn phòng giám đốc đảo).

Rạng sáng ngày 23 tháng 1 năm 1952, lúc khoảng 5 giờ, cô bị mang đến văn phòng giám thị trưởng đặt trước sân Banh Ι để làm lễ rửa tội. Đến 7 giờ sáng, cô bị mang đến sân Banh III phụ và bị xử bắn tại đây. Thi hài cô được mang ra Hàng Dương và được chôn tại huyệt đào sẵn. Trong “Sổ giám sát tử vong 1947 – 1954” còn lưu tại Côn Đảo, có dòng chữ ghi bằng tiếng Pháp: “Le 23 Janvier 1952: 195 G.267 Võ Thị Sáu dite CAM mort 23/1/1952 7h P.Condor Par balles…” (Tù nhân số ₲ 267 Võ Thị Sáu bị xử bắn vào ngày 23/1/1952).

Nghĩa trang Hàng Dương Côn Đảo

+ Những giờ phút cuối

Khi bị mang ra Côn Đảo để chuẩn bị xử bắn, trước hôm bị hành quyết, cô liên tục hát cho bạn tù nghe những bài ca cách mạng như Lên đàng, Tiến quân ca, Cùng nhau đi hồng binh… Khi biết cô chuẩn bị mang ra pháp trường, các bạn tù đồng thanh hô vang: “Phản đối xử bắn Võ Thị Sáu. Phản đối! Phản đối! Đả đảo thực dân Pháp”.

Khi cô bị giải ra nơi hành quyết, các bạn tù đứng dậy cùng hát bài Chiến sĩ ca để thổ lộ lòng cảm phục, tiếc thương và tiễn mang người đồng đội ra pháp trường. Khi linh mục làm lễ rửa tội, cô từ chối và trả lời: “Tôi không có tội. Chỉ có kẻ sắp hành hình tôi đây mới là có tội”. Khi vị linh mục nói: “Trước khi chết, con có điều gì ân hận không?”, cô đã đáp lời: “Tôi chỉ ân hận là chưa tiêu diệt hết bọn thực dân cướp nước và lũ tay sai bán nước”. Khi đến pháp trường, chị nói: “Không cần bịt mắt tôi. Hãy để cho đôi mắt tôi được nhìn đất nước thân yêu đến giây phút cuối cùng và tôi có đủ can đảm để nhìn thẳng vào họng súng của các người!”. Nói xong, Võ Thị Sáu hát bài Tiến quân ca. Khi lính xử bắn lên đạn, cô ngừng hát và hô vang những lời cuối cùng: “Đả đảo bọn thực dân Pháp. Việt Nam độc lập muôn năm. Hồ Chủ tịch muôn năm!” Một chuyện khác kể, khi nhóm đao phủ bảo quỳ xuống, cô đã quát lại: “Tao chỉ biết đứng, không biết quỳ!”.

Theo đại tá Lê Văn Thiện, một cựu tù Côn Đảo, trong quyển sách “Tình đất đỏ”, dẫn lời kể của cựu tù Côn Đảo lâu năm là ông Tám Vàng, quê Trà Vinh, người đã nhìn thấy buổi hành quyết và tự tay chôn cất Võ Thị Sáu thì khi lính Pháp trói chị Sáu vào gốc bàng, hướng về nghĩa địa Hàng Dương. Quân Pháp lấy khăn bịt mắt nhưng chị Sáu phản đối không cho bịt, rồi chị nhìn thẳng vào bọn lính sắp bắn và hát bài “Chiến sĩ Việt Nam”, “Lên Đàng”.

Sau khoảng thời gian quân Pháp bắn Võ Thị Sáu, ông Tám Vàng cởi dây trói cho Võ Thị Sáu, mắt cô vẫn mở, thân thể còn ấm nóng. Chính tay ông Tám Vàng đã vuốt mắt cho cô. Và cũng vì nể phục Võ Thị Sáu, nên thay vì lấp đất chôn xác như với những tù nhân khác, ông Tám Vàng đã bí mật tìm 4 tấm ván làm hòm dã chiến để chôn cất.

Nghĩa trang Hàng Dương không chỉ là nơi chôn cất chị Võ Thị Sáu mà đang là nơi yên nghỉ của hàng ngàn người hùng liệt sỹ khác

+ Chôn cất và thờ cúng

Ngay tối 23 tháng 1, kíp tù nhân làm thợ hồ ở khám 2, banh Ι đã tìm cách đúc một tấm bia bằng xi-măng đề rõ họ tên, quê quán, ngày chết đặt ở nơi chôn cất cô. Sáng ngày hôm sau, khi hay tin, chúa ngục Côn Đảo là Jarty đích thân dẫn lính đến đập nát tấm bia, san bằng ngôi mộ. Sáng ngày hôm sau, ngôi mộ được đắp cao hơn và một tấm bia bằng xi-măng khác lại được dựng lên. Chúa ngục Jarty sai khiến cho giám thị trưởng Passi lãnh đạo 20 lính lôi từng người tù ra đánh bằng roi mây và giam những người bị tình nghi vào xà lim. Tuy nhiên, các tù nhân khổ sai vẫn lén giấu từng nhúm xi măng để dựng lại bia, đắp lại ngôi mộ. Cứ mỗi lần bị đập bia, thì sau đó bia mộ mới lại được dựng lên. Giữa các tù nhân và những người Việt đang làm cho người Pháp tại Côn Đảo khởi đầu lan truyền những thần thoại về Võ Thị Sáu, một người con gái chết trẻ, vốn được nghĩ rằng sẽ hiển linh trong văn hóa tâm linh Á Đông. Những lời đồn đại nhanh chóng lan truyền cho rằng “Cô Sáu rất linh thiêng, không ai có thể đập phá được mộ của cô”, và những ai trực tiếp lãnh đạo phá mộ thì vài ngày hôm sau đã chết “bất đắc kỳ tử”, hoặc khùng khùng điên điên. Cũng từ đây, người trên đảo khi nhắc tới điều gì đều không thề: “Có trời đất quỷ thần”, mà thề: “Có cô Sáu chứng giám”.

Những lời đồn đại về sự linh thiêng của Võ Thị Sáu tiếp tục được lưu truyền sau thời điểm chính phủ Việt Nam Cộng hòa tiếp quản và vẫn sử dụng Côn Đảo như một trại tù chính nhằm cách ly những tù nhân nguy hiểm nhất mà số đông là tù nhân Việt Minh và quân Giải phóng. Năm 1960, một viên chức tên Tăng Tư ra Côn Đảo nhận chức Phó tỉnh trưởng tỉnh Côn Đảo, vợ ông này đang mắc bệnh nan y. Nghe chuyện về Võ Thị Sáu, ông này thầm lặng lập bàn thờ Sáu trong nhà, cầu mong phù trợ cho vợ khỏi bệnh. Tăng Tư là quan chức của Việt Nam Cộng Hòa, việc thờ Võ Thị Sáu nếu bị phát giác thì sẽ bị kết tội là thờ “liệt sĩ Cộng sản”, nhưng ông này vẫn bỏ mặc nguy hiểm do niềm tin vào sự linh thiêng của Võ Thị Sáu. Năm 1964, Tăng Tư lên chức tỉnh trưởng, cô vợ khỏi bệnh. Vợ chồng Tăng Tư liền làm lễ tạ và gieo quẻ xin phép được tu bổ ngôi mộ của Võ Thị Sáu. Rồi vợ Tăng Tư về ngay Chợ Lớn đặt tấm bia có khắc rõ là: “Liệt nữ Võ Thị Sáu. sinh năm 1933 tại Bà Rịa, mất ngày 23/1/1952” và tổ chức sự kiện long trọng đặt bia trên mộ chị.

Mộ chị Võ Thị Sáu tại nghĩa trang Hàng Dương

Về sau còn tồn tại thêm 1 tấm bia nữa do Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam dựng nên để ghi công chị. Tổng cộng, ngôi mộ Võ Thị Sáu có tới 3 tấm bia, mỗi tấm đều gắn với một sự ghi nhận từ tâm linh cho tới lịch sử, không chỉ từ những đồng đội của chị mà còn từ chính đối phương.

+ Tưởng niệm và vinh danh

Mộ Võ Thị Sáu tại Khu B2 Nghĩa trang Hàng Dương.

Sau khoảng thời gian cô hy sinh, chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thừa nhận cô là liệt sĩ. Năm 1993, cô được Nhà nước Việt Nam truy tặng danh hiệu Người hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Khu mộ của Võ Thị Sáu tại Nghĩa trang Hàng Dương Côn Đảo được tôn tạo nhiều lần và trở thành một trong những điểm tham quan nổi tiếng nhất tại Côn Đảo. Do tác động từ các truyền lưu hiển linh của cô, nhà lưu niệm Võ Thị Sáu luôn đầy ắp các vật phẩm phụng cúng từ nhiều nơi. Thậm chí, có hẳn cả một chương trình viếng mộ Võ Thị Sáu tại Hàng Dương vào lúc nửa đêm với rất nhiều người tham gia.

Ngôi nhà mà gia đình cô thuê ở cuối thập niên 1930 đầu thập niên 1940, đã được chính quyền Việt Nam mua lại đầu thập niên 1980, tu bổ lại nguyên trạng ban đầu và thừa nhận là di tích cấp quốc gia theo Quyết định số 15/QĐ-BT ngày 27 tháng 1 năm 1986.

Tại nhiều nơi trên Việt Nam, tên Võ Thị Sáu được đặt cho những đoạn đường tại các đô thị cũng như nhiều trường học.

Hình tượng Võ Thị Sáu cũng được mang vào bài hát Mang ơn chị Võ Thị Sáu. Bộ phim “Người con gái đất đỏ” được trình chiếu năm 1994 tại Việt Nam, được dựa trên những thông tin lịch sử về Võ Thị Sáu. Diễn viên đóng vai Võ Thị Sáu là ca sĩ Thanh Thúy, người được nghĩ rằng đã trổ tài rất thành công hình tượng nhân vật Võ Thị Sáu.

>>> Tham khảo các tour Côn Đảo trọn gói và tour miễn phí & Easy Côn Đảo để tới thắp hương, viếng mộ người người hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu tại nghĩa trang Hàng Dương ngay trong tháng 9 này các bạn nhé!

Condaotrip.vn