Huyền thoại 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc – mười cô gái ngã ba đồng lộc

Tuổi trẻ Tỉnh Hà Tĩnh xung kích, năng động, sáng tạo, tự nguyện vì cộng đồng!

Ngã ba Đồng Lộc đi vào lịch sử như một bản người hùng ca về quyết tâm sắt đá toàn bộ vì miền Nam ruột thịt, vì độc lập tự do, thống nhất Tổ quốc; về sự hy sinh cao thượng của 10 cô gái thanh niên xung phong tuổi mười tám, đôi mươi.

Lực lượng dân công hoả tuyến lấp hố bom của địch, mở đường mới cho xe ra chiến trường tại khu vực ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh). Ảnh: Văn Sắc/TTXVN

Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường Trường Sơn, thuộc địa phận Đồng Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh; khu vực này nằm gọn trong một thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là đoạn đường độc đạo, mặt đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lǎn xuống đường làm cản trở giao thông. Toàn bộ mọi đoạn đường từ Bắc vào Nam đều phải đi qua ngã ba Đồng Lộc. Đây được xem như “Yết hầu”, các đoàn xe vượt qua được sẽ phân tán toả ra nhiều tuyến đường khác nhau đi vào Nam.
Cũng chính vì sự hiểm yếu và trọng yếu này mà đoạn đường độc đạo này đã trở thành vị trí kế sách, nơi đấu trí, đấu lực giữa ta và địch. Với dã tâm muốn biến Ngã ba Đồng Lộc thành “tọa độ chết”, hòng cắt đứt sự viện trợ của hậu phương lớn miền Bắc cho tiền tuyến lớn miền Nam, từ tháng 4 đến tháng 10 năm 1968, đế quốc Mỹ đã điên cuồng đánh phá Ngã ba Đồng Lộc 1.863 lần, với gần 50.000 quả bom các loại; ước tính, mỗi mét vuông diện tích ở đây phải gánh chịu tối thiểu 3 quả bom tấn.

Mặc kệ máy cất cánh Mỹ thường xuyên đánh phá ác liệt tại ngã ba Đồng Lộc  các đoàn xe vẫn dũng cảm bám đường, viện trợ sức người sức của cho tiền tuyến lớn Miền Nam. Ảnh: Văn Sắc/TTXVN

Trong khói lửa đạn bom ác liệt, sự sống và chết chóc cận kề nhưng đã có trên 16.000 người thuộc các lực lượng ngày đêm vẫn kiên định bám trụ, mưu trí, tranh đấu dũng cảm trên đất lửa Đồng Lộc, với quyết tâm sắt đá: “Tim có thể ngừng đập nhưng đường phải thông”, “Sống bám cầu, bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, “đường chưa thông không tiếc xương, tiếc máu”, địch phá một ta làm mười”… đã trở thành lý tưởng, phương châm sống, tranh đấu của các lực lượng lúc bấy giờ.
Trong trận chiến này, tất cả chúng ta đã giành được thắng lợi một cách oanh liệt, tuy nhiên cũng phải phải đánh đổi biết bao xương, máu, tuổi xuân và biết bao nước mắt của những đau thương của người mẹ mất con, vợ mất chồng, con cháu mất cha, mẹ,… Trên chiến trường kịch liệt này, đã có hàng trăm người con ưu tú của dân tộc mãi mãi nằm lại trong lòng đất mẹ, linh hồn của họ đã hóa thân vào hồn thiêng sông núi. Tiêu biểu là 10 nữ Thanh niên xung phong Tiểu đội 4, Đại đội 552 đã gan dạ hi sinh trong lúc đang làm nhiệm vụ thông đường cho xe ra tiền tuyến. Máu đào của các chị đã góp phần tô thắm lá cờ đỏ Tổ quốc và truyền thống yêu nước của dân tộc ta, mãi mãi là tấm gương cho các thế hệ ngày hôm nay và mai sau noi theo. Sự hy sinh gan dạ của họ đã góp phần làm ra thắng lợi oanh liệt của quân và dân ta tại chiến trường Đồng Lộc và thắng lợi chung của cả dân tộc trong công cuộc giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất quốc gia. Hà Tĩnh được thừa nhận là lá cờ đầu miền Bắc về đảm bảo giao thông vận tải và vinh dự được nhận phần thưởng cao quý Huân chương Độc lập hạng Nhì của Quốc hội, Chính phủ và Hồ Chủ tịch trao tặng. 10 liệt sỹ Thanh niên xung phong hy sinh tại chiến trường Ngã ba Đồng Lộc được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động”.

Đồng chí Lê Đình Sơn – Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh,…

đồng chí Trần Tiến Hưng – Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh cùng các đồng chí đại diện lãnh đạo tỉnh thắp nhang tưởng niệm sự hy sinh của 10 nữ Người hùng Liệt sỹ TNXP hy sinh tại Đồng Lộc

Nhân ngày giỗ của 10 “cô tiên Đồng Lộc”, tất cả chúng ta tưởng nhớ, tri ân và noi gương trí não lạc quan cách mạng của các chị. Trí não ấy được trổ tài rất rõ trong bức thư gửi mẹ đầy xúc động của chị Võ Thị Tần: “Mẹ ơi, ở đây vui lắm mẹ ạ, ban đêm chúng nó thắp đèn để chúng con làm đường, còn ban ngày chúng mang bom giết cá để chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng có thể làm rung chuyển cả núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của chúng con. Mẹ ơi, thời gian này mặc dù địch đánh phá ác liệt nhưng bọn con vẫn tập được nhiều bài hát mới. Cuốn sổ tay mẹ mới gửi cho con dạo nọ đã gần hết giấy rồi, mẹ gửi thêm cho con ít giấy. Mới về thăm mẹ mà sao con thấy nhớ mẹ quá, mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe và đừng lo cho con nhiều”. 

Các nữ thanh niên xung phong thuộc tiểu đội 4 – Đại đội 552 đang lấp hố bom. Ảnh: Tư liệu

Trở về giữa trưa số phận của ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 được lệnh san lấp hố bom sau khoảng thời gian máy cất cánh Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường khẩn trương triển khai công việc. Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói và đã 3 lần các cô bị vùi lấp nhưng đều rũ đất đá đứng dậy tiếp tục làm việc. 16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm – nơi 10 cô gái của tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom. Toàn bộ các chị đã hy sinh khi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình. Càng khâm phục hơn khi đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trên đồi Trọ Voi trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu vì đang bới đất để tìm đường ra. Trong lúc đau thương, xót xa tìm thi thể người em, người đồng đội, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ: “Cúc ơi” trong lúc đồng đội tìm thi thể cô: 
“Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu mình em
Chín bỏ làm mười răng được
Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?…
…Gọi em,
Gào em
Khản cổ cả rồi
Cúc ơi!”

Di ảnh của 10 nữ Người hùng Liệt sỹ TNXP Ngã ba Đồng Lộc

10 cô gái Đồng Lộc kiên định, dũng cảm này là: Võ Thị Tần (24 tuổi, Tiểu đội trưởng), Hồ Thị Cúc (24 tuổi, Tiểu đội phó), Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (19 tuổi), Trần Thị Hường (19 tuổi), Trần Thị Rạng (18 tuổi), Võ Thị Hà (17 tuổi), họ đã ngã xuống khi tuổi còn quá trẻ. 

Đồng chí Lê Thành Đông – Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đoàn, Bí thư Tỉnh đoàn, Chủ tịch Hội LHTN tỉnh cùng các đồng chí Thường trực Tỉnh đoàn, Lãnh đạo Ban Quản lý Khu Di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc đại diện tuổi trẻ tỉnh nhà dâng lễ, tri ân sự hy sinh gan dạ của 10 nữ Người hùng Liệt sỹ TNXP Ngã ba Đồng Lộc tại lễ giỗ lần thứ 52

Các chị đã vĩnh viễn nằm lại ngã ba huyết quản Bắc – Nam này như họ đã chung một chiến hào lúc còn sống. Tên tuổi 10 cô gái thanh niên xung phong đã trở thành bất tử như nhà thơ Vương Trọng đã viết trong bài thơ: “Lời thỉnh cầu giữa Ngã ba Đồng Lộc năm 1995: …Hai bảy năm trôi qua chúng tôi không thêm một tuổi nào…”.

ĐVTN thắp nến tri ân tại Khu mộ 10 cô

Để ghi lại chiến tích người hùng của 10 cô gái tại Ngã ba Đồng Lộc, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Người hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái. Ngã ba Đồng Lộc cũng từng được thừa nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt trên tuyến đường Hồ Chí Minh thần thoại; được xây dựng trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước cho Nhân dân và tuổi trẻ cả nước; là nơi trở về, viếng thăm đồng đội của những cựu chiến binh, những người đã từng tranh đấu, phục vụ tranh đấu nơi đây; là địa chỉ du lịch tâm linh của đông đảo các tầng lớp xã hội, cả trong và ngoài nước.